Achtergrond: jongeren voelen zich gezien en gehoord in Open Studio’s in Groningen

We zijn te gast bij STU33 in het wijkcentrum Het Dok in de Groningse wijk Lewenborg. Er is een eetcafé, een loket voor burgerzaken, bibliotheek, welzijnsinformatiepunt, een jeugdsoos en een grote podiumruimte. En dus ook een Open Studio voor muziek met daarbij een ‘opnameboothstudio’. Drie keer per week, op woensdag, donderdag en vrijdag leven jongeren zich uit in rap op beats. Ze maken hun eigen teksten en zetten die met hulp van een studiobegeleider om in creatieve performances. Inmiddels zijn er negen van dit type studio’s in en om Groningen, elk met hun eigen sfeer, doelgroep en kunstvormen.

Van inspiratie naar plan

‘We werden getriggerd door hoe Alkmaar dat met SPOT Artiance aanpakte’, vertelt Annemarie van der Molen, beleidsmedewerker cultuur bij de gemeente Groningen. ‘Zij bieden ondersteuning aan jongeren via cultuur in plaats van behandeling of specialistische hulp. Niet lang daarna kwam staatssecretaris Uslu met de Impuls jongerencultuur, een SPUK aan 40 grote gemeenten om iets aan de coronagevolgen te doen. Vervolgens zijn we naar ons ‘huis van de amateurkunst’ VRIJDAG gegaan om met een plan te komen’.

‘Ons cultuuraanbod staat in principe open voor iedereen’, gaat programmamanager Inez van de Kimmenade van VRIJDAG verder. ‘Maar het interessante van deze vraag was hoe we cultuur nog meer van de inwoners en dan speciaal de jongeren konden laten zijn. Ons aanbod was wel toegankelijk, maar was het ook van henzelf?’

Omdat de betrokken wethouders het geld wilden inzetten in wijken met zichtbare jeugdproblematiek werd de basismonitor, Kompas van Groningen geraadpleegd. Waar hadden jongeren behoefte aan? Wat hield hen bezig? Sommigen bleken zich in te laten met zogeheten ‘drillrap’. Dat kon toch positiever was de gedachte, ook onder de jongeren zelf. Vandaaruit zijn diverse studio’s opgezet die aansluiten bij wat jongeren zelf willen. In de wijken Lewenborg, Paddepoel, Hoogkerk en Beijum is dat muziek met eigen beats en rapskills. In Vinkhuizen en de Wijert techniek, gaming, beeldende kunst en fantasy, in Haren en Ten Boer beeldende kunst en in het centrum van de stad een theaterstudio en een dans- en muziekstudio.

Laagdrempelig

Het is voor jongeren bij uitstek een mogelijkheid om iets van zichzelf te laten zien en zich te ontwikkelen. Jongerenwerker Milan Knops: ‘De kracht van de studio’s is de laagdrempeligheid en dat jongeren worden aangesproken op wat ze wél kunnen. Een aantal jongeren hier kom ik ook elders tegen in casusoverleggen. Daar zijn het jongeren met gedragsproblemen, terwijl ik dan kan melden dat ze echt wat in hun mars hebben. En als ze hier zijn, zijn ze in elk geval niet op straat, of erger, in de criminaliteit.’

De dragers zijn voor hem de muziekprofessionals die de jongeren begeleiden en hun taal spreken. Een van hen is de 25-jarige Hessel Stoer, pianist en artiest, en opgeleid aan zowel het conservatorium als de Hanzehogeschool, waar hij voor zijn Master Social Work onderzoek doet naar de impact van deze Open Studio’s. Hessel: ‘Het is heerlijk om met de jongeren rapnummers te maken over hun besognes en dromen. Om samen in die flow te komen en het beste uit jezelf te halen. We geven hen zoveel mogelijk vertrouwen. Sommigen halen zelf de sleutels op om buiten formele openingstijden wat te maken’.

Positieve benadering

Wat zowel Hessel als Milan opvalt is dat jongeren gevoelig zijn voor hoe ze worden benaderd. Formeel is Milan in dienst van welzijnsorganisatie Wij Groningen. ‘Maar ik dring beter tot hen door via de studio. Sommige jongeren hebben een slechte associatie bij het Wij team, omdat ze dan denken aan hulpverlening’.

Om die positieve benadering was het precies de betrokken wethouders te doen. Naast de wethouder cultuur Kirsten de Wrede wordt het project gesteund door de wethouder jeugd Manouska Molema. Sterker, ze zet een deel van het jeugdhulpbudget hiervoor in. Tot en met 2026 zijn de studio’s daarmee met de genoemde SPUK en diverse gebiedsmiddelen gedekt. Misschien dat het initiatief daarna uit het jeugd- en welzijnsbudget kan worden bekostigd. Inez: ‘Het draagt overduidelijk bij aan jongerenwelzijn, maar we moeten dat wel hard kunnen maken. Vandaar dat we de impact ook laten onderzoeken door OIS Groningen‘.

Vanuit zijn betrokkenheid bij het onderzoek (overigens niet voor zijn eigen studio) kan Hessel al wat eerste uitkomsten delen uit zijn gesprekken met jongeren. ‘Jongeren ervaren de studio’s als een zeer veilige omgeving. Op school, in de wijk of op voetbal moeten ze altijd presteren, hier mogen ze zijn wie ze zijn. Ook het contact met de studiobegeleiders benoemen ze als positief’. Inez vult aan: ‘Dat is het mooie aan cultuur: fouten maken mag, sterker het hoort er bij. Mede daardoor ontwikkel je je’.

It takes a village

Gaat dan alles van een leien dakje? ‘Het blijven jongeren hè’, nuanceert Milan. ‘We hebben de groep bewust gesplitst in één voor 12 tot 15 jarigen en één voor 15 tot 18 jaar. En soms moeten we grenzen stellen of maatregelen nemen. Toen de sfeer net even te grimmig werd zijn we bijvoorbeeld gaan werken met reserveringen. Verder is iedereen welkom, maar we gaan niet lopen rotzooien.’ ‘Inderdaad’, vult Hessel aan. ‘En drugs of alcohol komen er niet in’.

Aanvankelijk probeerden ze de opvoedkundige kant en de muzikale talentontwikkeling te scheiden tussen de jongerenwerker en de studiobegeleider, maar dat bleek niet te werken. ‘Als jongerenwerker ben je dan de politieagent, terwijl je ook als studiobegeleider iemand gewoon moet kunnen aanspreken op zijn gedrag’, verklaart Milan. Niets voor niets luidt het spreekwoord ‘it takes a village to raise a child’. Als back-up kunnen ze voor vragen over gedrag terecht bij iemand van Lentis, onder meer tijdens intervisies voor iedereen die bij de Open Studio’s betrokken is.

Juist door die kleine gedragscorrecties leren jongeren veel. Annemarie: ‘Sommigen hebben van huis uit weinig meegekregen. Ze leren hier gesprekken voeren, gedachten uiten, sociale contacten opbouwen of gewoon onder mensen zijn’. Hessel: ‘We krijgen dat ook terug van hun ouders, die hun kinderen sociaal enorm zien groeien en dat persoonlijk of op de Instagrampagina van de studio laten weten’.

Toekomst

Werkt dit ook voor jongeren die momenteel in jeugdhulptrajecten zitten? Inez: ‘Het gekke is dat doorverwijzingen via een indicatie niet werken, dat is al eens geprobeerd maar was geen succes. Jeugdhulp kan het effect zijn, maar is niet het doel. Dan komen ze met een label binnen, terwijl zij – en wij – dat juist niet willen. De kracht zit erin om met een open blik gezien te worden en je kunstzinnig in een veilige ontmoetingsplek onder elkaar te kunnen uiten’. Wel zou Inez de samenwerking met de welzijn- en zorgorganisaties iets meer willen formaliseren. ‘Alles is nu nog informeel en daardoor kwetsbaar voor de toekomst, er mogen best wat meer afspraken komen.’

Dat cultuur waarde heeft voor het welzijn van jongeren, is voor alle geïnterviewden evident. En dat ook het Groninger college dit inziet is hartstikke belangrijk. Nu nog een duurzame borging, waarbij ze hopen dat het lopend onderzoek door OIS Groningen daarvoor de onderbouwing gaat geven.

Over dit interview

In de propositie Samen cultuur borgen (VNG, januari 2024) benadrukken gemeenten de intrinsieke waarde van cultuur én de brede maatschappelijke meerwaarde ervan voor domeinen zoals gezondheid, welzijn en jeugd. Een creatieve blik draagt bij aan mentaal welbevinden, positieve gezondheid, en oplossingen voor sociale en ruimtelijke vraagstukken. Toch is samenwerking tussen domeinen niet vanzelfsprekend, vanwege verschillende stelsels en externe factoren.

Om gemeenten hierbij te ondersteunen, publiceert de VNG een reeks interviews met beleidsmakers en uitvoerders. De geïnterviewden vertellen wat nodig is om cultuur duurzaam te verbinden met andere domeinen, met als centrale focus: het versterken van de vitaliteit van (kwetsbare) inwoners via kunst- en cultuurparticipatie.

Kennisdeling en informatie

Dit initiatief is een samenwerking van de VNG met LKCA, het Landelijk Kenniscentrum voor Cultuureducatie en Amateurkunst. LKCA biedt kennis en informatie en faciliteert kennisdeling bij onder andere gemeenten met als doel integrale beleidsvorming bij gemeenten. Vind hieronder meer informatie en het thema en kennisdossier Zorg en Welzijn.