Arbeidsmarkt onder druk: demografie vraagt om strategisch HR-beleid

Bekijk hier de Arbeidsvoorwaardennota 2026 – Veerkrachtig in onzekere tijden

Deze analyse sluit aan bij de recente maatschappelijke oproep aan het nieuwe kabinet om te komen tot een integrale en toekomstbestendige visie op vergrijzing. In dat kader is ook het rapport Houdbare ouderenzorg in een vergrijzende samenleving (december 2025) opgesteld en aangeboden als visiestuk richting informateurs. Hoewel dit rapport zijn vertrekpunt heeft in zorg en samenleving, onderstreept het dat demografische ontwikkelingen de arbeidsmarkt als geheel raken en niet sectorspecifiek zijn.

Krimp van de beroepsbevolking en productiviteit

De Arbeidsvoorwaardennota 2026 benadrukt dat de groei van de beroepsbevolking snel afzwakt, terwijl de arbeidsproductiviteit al langere tijd achterblijft. Daarmee verschuift de basis onder economische groei. Met minder mensen zal meer waarde moeten worden gecreëerd. Dit maakt verhoging van de arbeidsproductiviteit onontkoombaar, onder meer door slimmer organiseren van werk, technologische ondersteuning en investeren in vaardigheden.

Het visierapport over vergrijzing bevestigt dit beeld en stelt expliciet dat deze ontwikkeling niet volledig kan worden opgelost. Aanpassing van de arbeidsmarkt is noodzakelijk, waarbij productiviteit, inzetbaarheid en organisatie van werk centraal komen te staan.

Vergrijzing van werkenden en inzetbaarheid

Beide rapporten wijzen erop dat niet alleen de beroepsbevolking krimpt, maar ook vergrijst. Medewerkers werken langer door, terwijl fysieke en mentale belasting toeneemt. In de Arbeidsvoorwaardennota wordt dit vertaald naar een nadrukkelijke oproep om te investeren in fysieke en mentale veerkracht, preventie en een gezonde werk-privébalans.

Het vergrijzingsrapport voegt hieraan toe dat zonder tijdige inzet op gezondheid en preventie het risico op uitval en verlies van arbeidsvermogen toeneemt, juist in een periode waarin arbeidskrapte structureel is.

Onbenut arbeidspotentieel en mantelzorg

Zowel de Arbeidsvoorwaardennota als het vergrijzingsrapport signaleren dat een aanzienlijk deel van het arbeidspotentieel onvoldoende wordt benut. Het gaat onder meer om mensen met chronische gezondheidsklachten en werknemers die werk combineren met zorgtaken. In het vergrijzingsrapport wordt dit onbenutte potentieel geraamd op meer dan 400.000 fte, mits arbeid, zorg en gezondheid beter op elkaar worden afgestemd.

De Arbeidsvoorwaardennota verbindt dit aan de noodzaak van wendbaar organiseren: flexibel werk, aandacht voor verschillende levensfasen en ruimte voor maatschappelijke rollen zoals mantelzorg versterken zowel inzetbaarheid als loyaliteit.

Betekenis voor strategisch HR

Gezamenlijk schetsen beide rapporten het beeld van een arbeidsmarkt waarin veerkracht, productiviteit en inzetbaarheid bepalend worden voor toekomstbestendigheid. Voor de popsector zijn dit geen sectorspecifieke conclusies, maar wel relevante arbeidsmarktinzichten. Ze onderstrepen waarom duurzame inzetbaarheid, ontwikkeling en werkorganisatie steeds nadrukkelijker onderdeel worden van strategisch HR-denken.