Bron

www.dnb.nl

Arbeidsmarktkrapte blijft uitdaging: Waarom oplossingen niet eenvoudig zijn

5 december 2024

De arbeidsmarkt in Nederland staat onder grote druk. Sectoren zoals de horeca, ICT, bouw en zorg kampen al langere tijd met personeelstekorten, wat leidt tot wachtlijsten, lesuitval en uitdagingen in de klimaattransitie.

De vraag waarom deze tekorten niet zomaar verdwijnen, wordt uitgebreid behandeld in het recente dossier van De Nederlandsche Bank (DNB). Hier volgt een overzicht van de belangrijkste punten. Met 85% van de 15-64-jarigen actief op de arbeidsmarkt, scoort Nederland ver boven het Europese gemiddelde van 75%. Slechts enkele Scandinavische landen doen het beter. Bijna tien miljoen Nederlanders hebben betaald werk, vaak in deeltijd. Hoewel we relatief laat met pensioen gaan en daardoor meer uren werken dan veel andere landen, blijft de arbeidsmarkt toch krap. De vergrijzing speelt hierbij een grote rol. In 2040 zal 25% van de bevolking 65 jaar of ouder zijn, wat betekent dat minder mensen werken terwijl de vraag naar zorg stijgt. Ook het aantal openstaande vacatures is opvallend: in het vierde kwartaal van 2023 stonden er 400.000 vacatures open, meer dan het dubbele van het historische gemiddelde sinds 1997.

Gevolgen voor economie en brede welvaart

De krapte heeft aanzienlijke gevolgen. Bedrijven kunnen hun productie vaak niet uitbreiden of zelfs op peil houden. Voor een stabiele groei van economie en welvaart zou de beroepsbevolking jaarlijks met ruim 110.000 mensen moeten toenemen, terwijl de verwachte groei slechts 13.000 per jaar is. Een eenvoudige oplossing is er niet: veel mensen kunnen niet méér werken door zorgtaken of studie.

Wat kan wél?

Het aanpakken van de krapte vraagt om creatieve en structurele oplossingen:

  • Productiviteit verhogen:Door technologische innovaties zoals AI en robotica.
  • Onderwijs en scholing:Investeren in de vaardigheden van werknemers.
  • Efficiënter werken:Bepaalde taken anders of helemaal niet meer uitvoeren.

Meer werken kan bijdragen, maar dit vraagt ook aandacht voor passende kinderopvang en het verminderen van regeldruk voor werkenden.

Stijgende lonen, maar geen loon-prijsspiraal

Door de krapte en hoge inflatie zijn de lonen sinds 2022 flink gestegen, vooral in sectoren waar bedrijven hogere kosten kunnen doorberekenen. Dit is belangrijk om de koopkracht te ondersteunen, vooral voor lagere inkomens. Het minimumloon werd daarom extra verhoogd.

DNB waarschuwt echter voor een loon-prijsspiraal, waarbij stijgende lonen inflatie verder aanwakkeren. Dit risico is nu onder controle, mede door gematigde winstgroei van bedrijven en DNB’s invloed op inflatie.

Flexibilisering van de arbeidsmarkt: kansen en risico’s

Nederland telt 5,3 miljoen werknemers met een vast contract, maar ook 2,7 miljoen flexwerkers en 1,2 miljoen zzp’ers. Flexibele contracten bieden werkgevers de mogelijkheid om pieken in werk op te vangen, maar brengen voor werknemers onzekerheden met zich mee, zoals bij het afsluiten van een hypotheek.

DNB pleit voor een betere balans: flexibele contracten moeten alleen worden ingezet als dat echt nodig is, en vaste dienstverbanden zouden aantrekkelijker en flexibeler gemaakt moeten worden.

Meer weten?

Voor wie de volledige analyse wil lezen:

Meer over de loonontwikkeling en de impact van flexibele arbeid is te vinden in DNB’s halfjaarlijkse vooruitzichten: Economische Ontwikkelingen en Vooruitzichten.

https://www.dnb.nl/publicaties

Conclusie

De arbeidsmarktkrapte blijft voorlopig een grote uitdaging. Zonder ingrijpende veranderingen in productiviteit, onderwijs en arbeidsvoorwaarden zal de druk op de arbeidsmarkt en economie verder toenemen. Het thema vraagt om een breed maatschappelijk debat en gerichte investeringen om een duurzame oplossing te vinden.