CBS: arbeidsmarkt blijft gespannen, minder uitzendbanen

Tegenover elke 100 werklozen stonden opnieuw 114 vacatures. Het aantal banen blijft groeien. In het vierde kwartaal kwamen er 45 duizend bij. Het aandeel werkenden binnen de bevolking van 15 tot 75 jaar is verder toegenomen tot 73,2%.

Minder banen bij uitzendbureaus

Bij de uitzendbureaus waren in het vierde kwartaal vierduizend banen minder dan in het voorgaande kwartaal, een daling van 0,5%. De daling was wel iets minder sterk dan in het derde kwartaal van 2023; toen daalde het aantal banen bij uitzendbureaus met 11 duizend.

In de handel, vervoer en horeca kwamen er 11 duizend banen bij, een stijging van 0,4 procent. Andere bedrijfstakken met een grote banengroei waren de bouw (10 duizend), zorg (8 duizend) en openbaar bestuur (7 duizend). Naast de uitzendbureaus daalde het aantal banen alleen in de informatie en communicatie (-3 duizend).

ING: pas op de plaats met inhuur

Ook ING signaleert een krimp in het aantal uitzendbanen. Voor 2024 verwacht de bank een verdere krimp in het aantal uitzendbanen. Hier zijn meerdere oorzaken voor:

Bedrijven maken een pas op de plaats met de inhuur van personeel vanwege een relatief lage economische groei en aanhoudende onzekerheid.

In een structureel krappe arbeidsmarkt krijgen uitzendkrachten sneller een vast contract aangeboden, ook door de flexbedrijven zelf.

Wet- en regelgeving maakt uitzendwerk duurder en minder flexibel. Dit leidt tot een substitutie-effect naar andere vormen van flexibiliteit, zoals zzp’ers.

Effecten van nieuwe zzp-wet

Het is nog maar zeer de vraag of de verschuiving van uitzendkracht naar zzp’er de komende jaren verder doorzet, stelt ING. Eind 2023 kwam het demissionaire kabinet met een wetsvoorstel (‘Wet verduidelijking beoordeling arbeidsrelaties en rechtsvermoeden’) als opvolger van de ‘Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties’ (DBA). De nieuwe wet moet duidelijk maken wanneer sprake is van schijnzelfstandigheid. Als de wet in de huidige opzet wordt doorgevoerd, betekent dit dat veel werk dat nu door zzp’ers wordt gedaan, dan niet langer als zzp’er kan worden uitgevoerd, maar in loondienst. Dit kan positief uitvallen voor flexbedrijven, aangezien de meest flexibele arbeidsvorm dan via een uitzend- of detacheringsbureau is, aldus de bank.

Eén op vijf banen is zelfstandigenbaan

In het vierde kwartaal steeg het aantal werknemersbanen met 20 duizend, een toename van 0,2%. Het totaal kwam daarmee uit op ruim 9 miljoen. Het aantal banen van zelfstandigen nam toe met 26 duizend (+1,1%) naar ruim 2,5 miljoen. Daarmee werd ruim 1 op de 5 banen ingenomen door een zelfstandige.

Opnieuw minder vacatures

Het aantal vacatures blijft dalen, nu al zes kwartalen achtereen. De meeste vacatures waren ook dit kwartaal te vinden in de handel, zakelijke dienstverlening en de zorg. Samen zijn deze drie bedrijfstakken goed voor de helft van alle openstaande vacatures. Net als in het derde kwartaal nam het aantal vacatures het sterkst af in de handel.

Vacaturegraad neemt verder af

De vacaturegraad, het aantal openstaande vacatures per duizend banen van werknemers, nam in het vierde kwartaal af van 46 naar 43. De bedrijfstak met de hoogste vacaturegraad blijft, net als in het derde kwartaal, de bouw. Al langere tijd is de vacaturegraad in het onderwijs het laagst. In het vierde kwartaal ging het om 21 vacatures per duizend banen.

Arbeidsparticipatie verder toegenomen

In het vierde kwartaal van 2023 bestond de werkzame beroepsbevolking uit 9,8 miljoen mensen van 15 tot 75 jaar. Dit aantal is de afgelopen jaren gestaag toegenomen, terwijl het aantal mensen zonder werk is gedaald. Hierdoor is de netto arbeidsparticipatie, het aandeel werkenden binnen de bevolking van 15 tot 75 jaar, verder toegenomen tot 73,2%. In het tweede kwartaal van 2014 was dit nog 66,0%. Daarna is dit aandeel vrijwel voortdurend toegenomen, met uitzondering van een flinke daling in 2020, tijdens het begin van de coronacrisis.

Flexibele arbeidsrelatie

Van de 9,8 miljoen mensen met betaald werk in het vierde kwartaal van 2023 waren er 2,7 miljoen werknemers met een flexibele arbeidsrelatie. Dat zijn er 12 duizend minder dan een kwartaal eerder en 43 duizend minder dan in het eerste kwartaal van 2023. Kort na het uitbreken van de coronapandemie, in het derde kwartaal van 2020, lag het aantal werknemers met een flexcontract op een relatief laag niveau (2,5 miljoen). Sindsdien is dit toegenomen tot 2,8 miljoen in het eerste kwartaal van 2023, waarna dit aantal wat is gaan dalen.

Het aantal werknemers met een vaste arbeidsrelatie nam in het afgelopen kwartaal met 40 duizend toe tot 5,5 miljoen. Dit aantal steeg vrijwel voortdurend sinds het vierde kwartaal van 2015. Het aantal zelfstandigen groeide met 23 duizend, en kwam uit op 1,6 miljoen. Dit aantal is de afgelopen jaren vrijwel continu gegroeid en heeft voornamelijk betrekking op zzp’ers.

Werkloosheid licht afgenomen

De werkloosheid nam in het vierde kwartaal van 2023 af. 360 duizend mensen waren werkloos, 6 duizend minder dan een kwartaal eerder. Dat is 3,5 procent van de beroepsbevolking; in het derde kwartaal van 2023 was dit 3,6 procent. Hiermee is de werkloosheid iets lager dan een jaar eerder. Het gaat bij werklozen om mensen die geen betaald werk hebben, maar daar wel recent naar hebben gezocht en op korte termijn beschikbaar zijn.

Aandeel langdurig werklozen vrijwel onveranderd

Het aantal langdurig werklozen, degenen die al een jaar of langer op zoek zijn naar werk, bedroeg 61 duizend in het vierde kwartaal van 2023. Dat zijn er duizend meer dan een kwartaal eerder. Het aantal werklozen die korter dan een jaar zonder werk zitten, nam af met 7 duizend en bedroeg 299 duizend. Het percentage van alle werklozen die een jaar of langer op zoek zijn naar werk, ligt met 17 procent iets hoger dan het voorgaande kwartaal. Daarmee eindigt een daling die duurde van het eerste kwartaal van 2022 tot en met het derde kwartaal van 2023. Het percentage langdurig werklozen liep in die tijd terug van 25 naar 16.

Onbenut arbeidspotentieel

Mensen zonder werk die óf niet recent naar werk hebben gezocht óf die niet direct zouden kunnen beginnen, zijn niet opgenomen in de werkloosheidscijfers. Bovendien blijven deeltijdwerkers die meer uren willen werken buiten beschouwing. Het CBS brengt de omvang en samenstelling van deze deelgroepen van het zogenoemde onbenut arbeidspotentieel in kaart.