De do’s en dont’s over vaccinatie, thuiswerken en vakantie

‘Werk thuis, tenzij het niet anders kan.’ Nu mogen sommigen weer terug naar het kantoor. Mogen of moeten?

Verplicht terug naar kantoor: wat is juridisch mogelijk? Hoe zit het met thuiswerken, vakantie en vaccinatie?

Terug naar kantoor
Na ruim een jaar verplicht thuiswerken, mogen werknemers weer op kantoor komen werken. Sommige werknemers hebben het kantoor gemist en staan te trappelen om weer zoals vanouds een praatje te maken bij het koffieapparaat, of om weer eens lekker face-to-face te sparren over dat ene project.
Andere genieten juist van het thuiswerken. Ze zijn blij dat ze niet meer hoeven te reizen, dat ze in de buurt van de kinderen zijn of de vertrouwde sfeer van thuis om zich heen hebben. Ze zien op tegen de terugkeer naar het kantoor.
Weer andere medewerkers zien de voordelen van zowel thuiswerken als op kantoor werken, en opteren voor een hybride werkplek. De vraag is: wat doe jij als werkgever op dit gebied? Hoe pak je het aan met vaccineren? En hoe heeft het invloed op vakanties?

Vaccineren
De vaccinatiegraad in Nederland wordt steeds hoger. Dat geeft Nederlanders weer meer vrijheden. Maar vaccineren roept ook veel vragen op bij werkgevers, bijvoorbeeld over verplichten en privacy.

Mag je als werkgever vaccineren verplicht stellen?
Nee. Deze keus mag je op basis van een aantal wetten niet verplichten. De Nederlandse grondwet maakt duidelijk dat ieder mens het recht heeft op onaantastbaarheid van het lichaam. Bovendien geeft het Europees Verdrag tot bescherming van de Rechten van de Mens te kennen dat ieder mens het recht heeft te beschikken over zijn lichamelijke integriteit. Die wetten gelden ook op de werkvloer.

Mag je vaccinweigeraars vragen thuis te blijven werken?
Ja, dit mag je vragen. Als werkgever heb je instructierecht en kun je onder andere bepalen waar de werknemer zijn werkzaamheden uitvoert. Uiteraard geldt dat je het thuiswerken moet faciliteren (zie verderop). Daarnaast heb je als werkgever de verplichting een gezonde werkomgeving te creëren voor alle werknemers. Maar ook hier geldt: je kunt een werknemer niet verplichten thuis te werken.

Mag je als werkgever vragen of mensen gevaccineerd zijn?
Je mag het vragen, maar daar houdt het ook op. Ze hoeven jouw vraag niet te beantwoorden. En jij mag ze niet dwingen tot een antwoord. Geven mensen wel antwoord? Dan mag je dat nergens vastleggen, vaccinatiegegevens zijn namelijk gezondheidsgegevens. En die mag je volgens de privacyregels (AVG) niet verwerken als werkgever.

Wil je toch meer weten over de vaccinatiegraad binnen je organisatie? Lees hoe je dat aanpakt in het artikel Corona, vaccinatie en verzuim.

Hoe zit het met vaccineren voor werknemers met contactberoepen?
Voor deze medewerkers gelden dezelfde grondrechten. Wel kun je overwegen iemand meer beschermende kleding te geven of te faciliteren dat iemand meer afstand kan houden. Als dat niet mogelijk is, kun je misschien een andere functie aanbieden waarbij afstand houden wel mogelijk is. 

Mogen werkgevers vragen naar een vaccinatiebewijs?
Nee. Dit komt door de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG). Deze wet staat niet toe dat je als werkgever bijzondere persoonsgegevens verwerkt. Dat betekent dat je geen gezondheidsgegevens, zoals of iemand al dan niet gevaccineerd is, mag bijhouden.

Mag je een werknemer verplichten tot een coronatest?
Nee. Hiervoor geldt hetzelfde grondrecht van lichamelijke integriteit.

Wat kan je als werkgever wel doen?
Je moet er als werkgever op toezien dat de werkomstandigheden veilig zijn. Het is daarom belangrijk dat je de werkvloer zo inricht dat de anderhalvemeter-regel nageleefd kan worden.
 

Thuiswerken
Waar veel werkgevers vroeger thuiswerken niet als een serieuze optie voor hun werknemers bezagen, is het het afgelopen jaar de norm geworden. Nu thuiswerken niet meer het advies is van het kabinet, roept het onderwerp allerlei vragen op.

Heeft een werknemer recht op thuiswerken?
Nee. Een werknemer heeft geen recht op thuiswerken. In principe heeft de werkgever instructierecht: het recht om te bepalen hoe werkzaamheden verricht worden, en op welke plaats. Een werknemer kan wel een beroep doen op de Wet flexibel werken. Op basis van die wet mag een werknemer wijzigingen aanvragen in arbeid en arbeidsplek.

Is thuiswerken productiever?
In veel gevallen is gebleken dat thuiswerken productiever is. De werknemersproductiviteit is omhooggegaan dankzij het wegvallen van reistijd, efficiënter vergaderen en andere factoren. Om die reden kiezen veel werkgevers ervoor om thuiswerken als een optie aan te bieden.

Wat moet ik als werkgever regelen voor thuiswerken?
Als je ervoor kiest om werknemers (gedeeltelijk) thuis te laten werken, is het verstandig om een thuiswerkbeleid op te stellen. Dat is een overeenkomst waarin je dingen vastlegt over het thuiswerken. Denk daarbij aan zaken als het aantal uur dat iemand thuis en op kantoor werkt, welke middelen je als werkgever faciliteert en andere zaken die belangrijk zijn.

Hoe zit het met Arboregels en thuiswerken?
Als werkgever ben je verplicht je te houden aan de regels in de Arbowet. De regels gelden natuurlijk voor een kantoorsituatie, maar ook voor een thuiswerkplek. Ook thuis moet je werknemer een veilige en gezonde werkomgeving hebben, dus bijvoorbeeld een goede bureaustoel, een goed bureau, goede verlichting en een goed beeldscherm.

Met een thuiswerkbeleid kun je laten zien dat je als werkgever er alles aan doet om je werknemer te beschermen tegen schade door het uitoefenen van het werk. Daarmee voorkom je dat je als werkgever aansprakelijk bent voor eventuele schade die je werknemer thuis oploopt. Je kunt een checklist opstellen waaraan de thuiswerkplek van je werknemer moet voldoen, zodat je personeel het goed kan regelen.

Voorbeeld werkgeversaansprakelijkheid
Een werknemer is tijdens de pandemie gedwongen thuis gaan werken. Hij heeft geen bureaustoel, dus koopt hij er zelf een. Bij gebrek aan een bureau maakt hij een bureau van een oude deur. Na een tijdje kan hij niet meer werken vanwege RSI-klachten. De rechter oordeelt dat de werkgever in gebreke is gebleken.
 

Vakantie
Door de versoepelingen kunnen we weer meer op vakantie, ook naar het buitenland. Als werkgever houd je je hart vast: de pandemie is namelijk nog niet helemaal voorbij, dus er zijn nog steeds risico’s dat je werknemer in een gebied terecht komt waarvoor het advies oranje of rood geldt. Wat kun je doen?

Mag je het verbieden om op vakantie te gaan?
Nee. Werknemers hebben het recht om op vakantie te gaan. Werkgevers hebben daar niets over te zeggen.

Hoe moet je omgaan met kleurcodes en vakanties?
Het kan verstandig zijn om je werknemers van tevoren te informeren over de gevolgen van bepaalde keuzes. Voor landen met de kleurcode geel geldt dat je na terugkomst niet in quarantaine hoeft. Maar voor landen met de kleurcode oranje en rood geldt een verplichte quarantaine.

Je kunt ervoor kiezen je werknemer te laten weten dat deze quarantaine voor rekening komt van de werknemer, zodat hij voor die periode onbetaald verlof krijgt. Dit geldt natuurlijk vooral voor werknemers die een functie hebben waarbij thuiswerken geen optie is (zoals bijvoorbeeld een vrachtwagenchauffeur, die niet thuis kan werken als hij in quarantaine moet).
Door van tevoren de consequenties te benoemen, voorkom je misverstanden na de vakantie.

Helemaal terug naar het kantoor?
Het is prettig dat er weer meer mogelijk is na een lange periode lockdown. Veel werkgevers zullen de komende tijd op zoek gaan naar een mooie balans tussen thuiswerken en werken op kantoor. Want natuurlijk hebben we het afgelopen jaar veel nadeel ondervonden van de pandemie. Maar er zijn ook mogelijkheden, die je als werkgever de komende tijd verder kunt benutten. De vraag is: wil je helemaal terug naar het kantoor?