https://culturepolicyroom.substack.com/p/unpackculture-whats-going-on-with
De toekomst van het Europese cultuurbeleid: een nieuwe koers, achteruitgang of meer van hetzelfde?
5 februari 2025
In de EU-hoofdstad begint alles opnieuw, met het nieuwe Parlement en de College van Commissarissen die hun prioriteiten beginnen vorm te geven.
Ook het cultuurbeleid staat op het punt om een nieuwe fase in te gaan, al blijft het vaak buiten de hoge politieke agenda’s. Unpack Culture zet de situatie uiteen: Deze politieke verwaarlozing van cultuur is niet nieuw, maar wat wel nieuw is, is de groeiende onzekerheid over de toekomst van de EU-ondersteuning voor grensoverschrijdende culturele samenwerking, gecombineerd met het afnemende gevoel van middelen voor cultuur op nationaal niveau.
Recent zijn er berichten over bezuinigingen op cultuur uit verschillende Europese landen – Italië, Duitsland, Frankrijk, Finland, Zweden, en meer. In Zweden bijvoorbeeld, kiest de Minister van Cultuur er bewust voor om niet als cultuur’s ‘beste vriend’ over te komen, maar richt zich op de commerciële waarde van cinema en uit zorgen over belastinggeld. Tegelijkertijd overweegt de British Council haar kunstcollectie te verkopen om haar coronaschuld af te betalen, na een decennium van afnemende subsidies. In Berlijn, ooit beroemd om het grootste culturele budget van Europa, zijn de bezuinigingen enorm: de stad schrapte zelfs een van haar beste initiatieven, de ‘Gratis Museum Zondag’, en hanteerde een budgetkorting van €130 miljoen.
Ondanks al deze negatieve berichten uit EU-lidstaten, zou een recente brief van alle 27 EU-ministers van Cultuur aan de Europese Commissie wel eens verrassend kunnen zijn. In deze brief roepen de ministers de Commissie op om artistieke vrijheid te beschermen en de steun voor grensoverschrijdende culturele samenwerking te waarborgen – een terrein waar Creative Europe een belangrijke rol speelt.
Deze brief weerspiegelt de groeiende culturele crisis op nationaal niveau, maar kan ook verband houden met geruchten over een grote herziening van het EU-budget voor de periode 2027-2034. Sommigen vermoeden dat Commissievoorzitter Ursula von der Leyen het nieuwe budget wil inrichten zoals het Europese Herstel- en Veerkrachtfonds (RRF), waarbij nationale plannen gekoppeld zijn aan financiering. Dit zou betekenen dat middelen centraal op nationaal niveau worden beheerd, met uitbetalingen afhankelijk van de uitvoering van belangrijke hervormingen. Of dit werkelijk gaat gebeuren is onzeker, maar von der Leyen heeft al aangegeven: “Ik wil een beleidsmatig budget, geen programmatisch budget” om “voldoende en duurzame financiering voor onze gezamenlijke prioriteiten” te waarborgen.
En hier komt de simpele rekensom die Unpack Culture zorgen baart: Creative Europe is een programma, maar cultuur is geen beleidsprioriteit. Dus, zal er een EU-instrument blijven voor grensoverschrijdende culturele samenwerking, nu Creative Europe, ondanks dat het een van de kleinste EU-programma’s is, zo’n belangrijke impuls heeft gegeven? Wat zal dit instrument zijn? Wat houdt dit ‘nieuwe hoofdstuk’ voor cultuur in Europa in?