NIP
Gedragsverandering als motor van klimaatbewustzijn: hoe festivals en poppodia het verschil kunnen maken in de klimaattransitie
11 september 2025
Steeds meer mensen willen duurzaam leven. Maar tussen willen en doen gaapt een kloof.
Wat als juist poppodia en festivals een sleutelrol kunnen spelen in het dichten van die kloof? Je publiek wíl wel, maar loopt vast. Uit onderzoek van het Sociaal en Cultureel Planbureau (2025) (link naar bijlage rapport) blijkt dat het draagvlak voor klimaatmaatregelen in Nederland groot is.
Veel mensen maken zich zorgen, willen bijdragen en staan open voor gedragsverandering. Toch voelen ze zich vaak machteloos of verward door tegenstrijdige signalen:
- “Wat heeft het voor zin als ik wel minder vlieg, maar mijn buren niet?”
- “Waarom zou ik investeren, als het beleid toch telkens verandert?”
- “Waar begin ik, als het duurzame alternatief duurder of onhandiger is?”
De motivatie is er. Maar mensen lopen vast op twee fronten: ze missen de capaciteit (“ik kán het niet”) en de gelegenheid (“ik wórd niet geholpen”).
Festivals als mini-samenlevingen
Precies hier ligt een kans voor de culturele sector. Een festival is geen beleidsinstrument, het is een tijdelijke samenleving met eigen normen, gedragsregels, esthetiek en rituelen. En een poppodium is meer dan een concertzaal: het is een plek voor ontmoeting, herinnering, identiteit en collectief gedrag.
Gedrag wordt sterk beïnvloed door:
- wat anderen doen,
- wat sociaal gewaardeerd wordt,
- en hoe de omgeving keuzes aanmoedigt of juist belemmert.
Zonder het expliciet te benoemen, zijn poppodia en festivals al jarenlang plekken waar gedrag verandert. Denk aan:
- welk eten standaard op het menu staat,
- hoe bezoekers naar de locatie reizen,
- of afval gescheiden wordt,
- welke artiesten zich uitspreken over duurzaamheid,
- hoe medewerkers praten over groene initiatieven
Van voetafdruk naar handafdruk
Volgens prof. dr. Ellen van der Werff en de Expertgroep Klimaat & Gedrag (NIP, 2025) is het tijd voor een verschuiving: van het beperken van je voetafdruk (je eigen schade verminderen) naar het vergroten van je handafdruk, de positieve invloed die je hebt op anderen.
In de popsector wordt die handafdruk nog vaak onderschat. Maar denk eens aan dit:
- Eén artiest met een duurzaam tourbeleid bereikt duizenden volgers.
- Eén festival met een vegetarisch basisaanbod laat duizenden bezoekers nadenken.
- Eén zichtbaar initiatief van een podium kan een gemeente inspireren tot bredere maatregelen.
Het mooiste? Bezoekers willen meebewegen. Onderzoek toont aan dat mensen eerder hun gedrag veranderen als ze zich kunnen identificeren met anderen die het al doen (EFPA, 2024).
De kracht van cultuur: betekenis, verhaal en gedragsverandering
Culturele organisaties zijn bij uitstek in staat om het gesprek over duurzaamheid dieper en menselijker te maken. Poppodia en festivals creëren gemeenschappelijke ervaringen, beïnvloeden normen en maken alternatieve toekomsten voorstelbaar.
Het IPCC-rapport (2023) stelt: technologische oplossingen alléén zijn niet genoeg. Tot 70% van de CO₂-reductie is te behalen via gedragsaanpassingen. Maar dat lukt alleen als er wordt gewerkt aan:
- zichtbare, positieve voorbeelden in het dagelijks leven;
- het versterken van duurzame groepsnormen;
- structurele aandacht voor rechtvaardigheid en inclusie.
Poppodia en festivals hebben hierin een unieke rol met woorden, beelden, muziek, sfeer én gedrag.
Brug tussen motivatie en actie
Zowel het EFPA-paper als het werk van Van der Werff benadrukken: gedragsverandering slaagt alleen als belemmeringen actief worden weggenomen. Dáár ligt de kracht van culturele organisaties: ze maken hindernissen zichtbaar én bespreekbaar.
- Collectieve effectiviteit: klimaatactie werkt beter als mensen zich onderdeel voelen van een groep die samen impact maakt. Precies dat ontstaat bij festivals en op podia, via gedeelde ervaringen en gemeenschapsgevoel.
- Sociale en institutionele mechanismen: dichtbij, geloofwaardig en sociaal gedragen communicatie werkt beter dan top-down beleid.
- Socio-ecologisch model: duurzaam gedrag ontstaat op meerdere niveaus, individueel, sociaal, organisatorisch én systemisch. Poppodia opereren op al deze niveaus en sluiten daarmee naadloos aan op dit model.
De kracht van de popsector in drie punten:
- Identificatie
Bezoekers zien artiesten vaak als rolmodel. Als een artiest met de trein reist, een hervulbare fles gebruikt of zich uitspreekt voor duurzaamheid, wordt dat gedrag sneller normaal. Ook communicatie, hosting, visuals en sfeer doen ertoe.
“Mensen volgen geen instructies, maar mensen.”
- Sociale normverschuiving
Gedrag verandert pas echt als het nieuwe normaal duidelijk en zichtbaar is. Als je op een festival geen wegwerpbekers kúnt krijgen én dat goed wordt uitgelegd, wordt hergebruik vanzelfsprekend. Hetzelfde geldt voor eetkeuzes, mobiliteit, rookbeleid of toiletten.
- Emotie en beleving
Verandering komt niet alleen door informatie, maar vooral door emotie. Festivals en podia zijn plekken waar je mensen raakt met schoonheid, verbondenheid, urgentie en hoop. Dat zijn momenten die blijven hangen – en gedrag vormen.
Niet over perfectie, maar over richting
Duurzaamheid in de popsector gaat niet over alles in één keer goed doen. Het gaat over koers zetten, ruimte maken voor verandering, en laten zien dat iedereen kan meedoen.
“Laat zien wat je doet, waarom je het doet, en dat iedereen mee mag bewegen.”
Poppodia en festivals zijn dé plekken om dat verhaal te vertellen. Omdat mensen zich er thuis voelen. Omdat ze er openstaan. Omdat jij als organisator, programmeur of beleidsmaker elke dag keuzes maakt die gedrag beïnvloeden – bewust of onbewust.
Kom naar de keynote Ellen van der Werff op CPFE, maandag 15 september
Wil je als poppodium of festival écht impact maken, maar weet je nog niet precies hoe? Mis dan deze bijzondere keynote niet.
Tijdens het congres van de popsector in TivoliVredenburg geeft prof. dr. Ellen van der Werff een inspirerende lezing over de rol van cultuur bij duurzame gedragsverandering. Ze is expert in gedragspsychologie en duurzaamheid, adjunct-hoogleraar aan de Rijksuniversiteit Groningen, en voorzitter van de expertgroep Klimaat & Gedrag van het Nederlands Instituut van Psychologen (NIP).
In haar sessie “Van inspiratie naar impact: hoe jouw podium gedrag in beweging zet” krijg je praktische inzichten, herkenbare voorbeelden en concrete handvatten om zelf aan de slag te gaan – met communicatie, programmering, publieksinteractie en beleidskeuzes.
Praktisch
- Wanneer: Maandag 15 september 2025, 14:45–15:45
- Waar: TivoliVredenburg – Grote Zaal
- Voor wie: programmeurs, marketeers, beleidsmakers, organisatoren, duurzaamheidscoördinatoren, en iedereen die mee wil bouwen aan een toekomstgerichte sector
- Grijp deze kans om jouw podium of festival nóg relevanter en toekomstbestendiger te maken.