Hoe staat het met de wet DBA?

De wet DBA (Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties) is een wet die zzp’ers en hun opdrachtgevers duidelijkheid moet geven over de aard van hun arbeidsrelatie.

Wat moet je weten over de wet DBA, de modelovereenkomst en de opdrachtgeversverklaring?

Waarom de wet DBA?
De wet DBA is ingevoerd om enerzijds duidelijkheid te scheppen over de werkrelatie tussen een opdrachtgever en opdrachtgever, anderzijds om schijnzelfstandigheid aan te pakken. Soms blijkt namelijk dat iemand die als zzp’er werkzaamheden uitvoert, in werkelijkheid meer een werknemer is dan een zelfstandige. Zelfstandigheid kan aantrekkelijk zijn voor zowel de zzp’er als de opdrachtgever, omdat beide partijen dan van verschillende belastingvoordelen profiteren:

de opdrachtgever hoeft geen premies en loonheffingen te betalen zoals bij iemand in loondienst, en de zzp’er kan gebruikmaken van bijvoorbeeld zelfstandigenaftrek, mkb-winstvrijstelling en andere aftrekposten.

Een belangrijke manier om duidelijkheid te creëren over de arbeidsrelatie, is door een modelovereenkomst in te vullen en te tekenen. Uit deze overeenkomst moet blijken wat de werkrelatie is: werknemer-werkgever of opdrachtgever-zelfstandige. Eigenlijk nemen de opdrachtgever en opdrachtnemer samen verantwoordelijkheid voor de fiscale gevolgen van hun werkrelatie.

De wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties is op 1 januari 2016 in werking getreden. Maar de wet DBA heeft in de praktijk niet de duidelijkheid gebracht die de bedenkers hadden gehoopt. Vandaar dat de wet op dit moment niet actief gehandhaafd wordt, ook al is hij wel gewoon in werking. De pakkans bij schijnzelfstandigheid zijn dus op dit moment erg laag. Daarover verderop meer. Naar verwachting gaat het kabinet nog een beslissing nemen over een opvolger van de wet DBA, waarschijnlijk in de vorm van een webmodule voor zzp’ers.

Vervanging VAR-verklaring
De wet DBA is ingevoerd om de VAR-verklaring te vervangen. Aan de hand van de Verklaring Arbeidsrelatie (VAR) beoordeelde de Belastingdienst of de samenwerking tussen een zzp’er en een opdrachtgever niet een verkapt dienstverband was.

Benieuwd hoe het ook al weer zat met de VAR-verklaring? Lees hier alles over de VAR-verklaring

Hoe werkt de DBA?
In de wet DBA hebben de opdrachtgever en de opdrachtnemer (de zpp’er) samen de verantwoordelijkheid om te beoordelen wat hun arbeidsrelatie is. Eigenlijk moeten ze samen kiezen voor een dienstbetrekking die hun samenwerking goed omschrijft. Hoe moeten ze het aanpakken?
Ze kunnen eenvoudig de module van de Belastingdienst invullen om erachter te komen of de zzp’er in loondienst is (treedt) of niet. Een paar kenmerken van zelfstandigheid:

De opdrachtnemer (zzp’er)…

• bepaalt zelf hoe hij het werk doet. Er is geen gezagsverhouding tussen de opdrachtgever en -nemer.
• kan het werk ook door iemand anders laten doen.
• krijgt geen loon (bijvoorbeeld vakantiegeld of doorbetaling bij ziekte).

Er mag geen sprake zijn van een fictieve dienstbetrekking. Bij een fictieve dienstbetrekking is de opdrachtgever de werkgever. Hij is dan dus verplicht om loonheffingen in te houden.

Modelovereenkomst DBA
We hadden het al even over de modelovereenkomst DBA. Wanneer moet je zo’n modelovereenkomst invullen? Het idee is: als je samen met je opdrachtgever of opdrachtnemer tot de conclusie komt dat er twijfel is over de vraag of het om loondienst gaat, dan moet je een modelovereenkomst invullen. De Belastingdienst heeft voor elke situatie een modelovereenkomst uitgewerkt. Als je samen zo’n overeenkomst invult en werkt volgens de voorwaarden in de overeenkomst, weet je zeker dat je niet in een werkgever-werknemer verhouding tot elkaar staat. Natuurlijk kan de Belastingdienst hier anders over oordelen.

Is een modelovereenkomst verplicht?
Een modelovereenkomst is op dit moment niet verplicht. Maar mag het wel als je dat handig vindt. Natuurlijk geeft een overeenkomst altijd duidelijkheid over de aard van de samenwerking. Dus als je die duidelijkheid prettig vindt, is een modelovereenkomst zeker een aanrader. Je kunt hem zelfs nog laten controleren door de Belastingdienst.

Weinig handhaving, wel opletten
De Belastingdienst houdt toezicht op opdrachtgevers, onder andere door een boekenonderzoek. Daaruit kan blijken dat de arbeidsrelatie tussen een opdrachtgever en opdrachtnemer aangepast moet worden. Het kabinet heeft aangegeven dat handhaving van de wet DBA in principe tot nader order uitgesteld is. De Belastingdienst geeft echter wel boetes op het moment dat ze:

1. Een opdrachtgever als kwaadwillend zien
2. Een opdrachtgever aanwijzingen niet opvolgt

De Belastingdienst kan een opdrachtgever als kwaadwillende bezien als er sprake is van:

• Een (fictieve) dienstbetrekking
• Evidente schijnzelfstandigheid
• Opzettelijke schijnzelfstandigheid

Bij een controle kan naar voren komen dat er toch sprake is van (fictieve) dienstbetrekkingen. In zo’n geval zal de Belastingdienst aanwijzingen geven om de situatie aan te passen. Daar krijg je dan 3 maanden voor. Als een opdrachtgever ondanks deze aanwijzingen geen veranderingen aanbrengt door de aanwijzingen op te volgen, kan de Belastingdienst toch gaan handhaven.

Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie: opdrachtgeversverklaring
De wet DBA geldt nog steeds, maar het kabinet heeft aangekondigd dat er een opvolger komt: de Opdrachtgeversverklaring. Deze verklaring zou moeten gaan via een online module waarin de opdrachtgever moet aangeven wat de arbeidsrelatie is met de zzp’er in kwestie: de Webmodule Beoordeling Arbeidsrelatie. Er is al een pilot gedaan met deze module, maar een en ander wordt pas definitief als het kabinet hierover een besluit neemt.