Kabinet stelt nieuw verlofstelsel voor

De drie verlofsoorten zijn als volgt ingedeeld: Het kinderverlof omvat alle regelingen gerelateerd aan de geboorte en zorg voor jonge kinderen, zoals zwangerschapsverlof en ouderschapsverlof. Verlof voor de zorg van naasten beslaat kort- en langdurig zorgverlof voor situaties als mantelzorg. Persoonlijke verlofsoorten bieden ruimte voor situaties zoals het overlijden van een naaste of noodsituaties thuis, waarbij maatwerk tussen werkgever en werknemer noodzakelijk is. Meer informatie hierover is te vinden op de website van de SER.

De noodzaak voor een nieuw verlofstelsel wordt breed gevoeld onder zowel werkgevers als werknemers. Veranderingen in de samenleving, zoals de groeiende behoefte aan informele zorg, krapte op de arbeidsmarkt, en de wens voor een betere werk-privé balans benadrukken de behoefte aan een moderner stelsel. Het huidige, complexe systeem met zijn vele regelingen vraagt om vereenvoudiging, meer overlegmogelijkheden voor werkgevers, en een rechtvaardigere verdeling van de kosten.

Wat was SER-advies?

Op 11 januari 2024 bracht de Sociaal-Economische Raad (SER) het advies “Balans in maatschappelijk verlof” uit. Het advies stelt voor om het huidige verlofstelsel te vereenvoudigen en een betere balans in de financiering te vinden. Het idee is om de bestaande verlofregelingen onder te verdelen in drie hoofdcategorieën: verlof voor zorg voor kinderen, zorg voor naasten, en persoonlijk verlof. Dit maakt het stelsel zowel voor werkgevers als werknemers overzichtelijker en makkelijker te hanteren.

De noodzaak voor een herzien verlofstelsel komt voort uit de wens van zowel werkgevers als werknemers om aan te sluiten bij maatschappelijke veranderingen. Deze veranderingen omvatten een toename in de behoefte aan informele zorg, een krappe arbeidsmarkt, en de wens voor een betere balans tussen werk en privé. Het bestaande stelsel is complex geworden door de vele toegevoegde verlofregelingen, en er is een sterke behoefte aan meer duidelijkheid en eenvoud, alsmede een eerlijkere verdeling van de financiële lasten.

Het nieuwe verlofstelsel zou gebaseerd moeten zijn op drie kernprincipes: eenduidigheid en toegankelijkheid, een evenwichtige financiering, en goede afstemming tussen werkgevers en werknemers. Dit leidt tot een stelsel dat begrijpelijk is en waarin de kosten eerlijk verdeeld zijn tussen alle betrokken partijen. Dit nieuwe stelsel, voorgesteld als de “Wet maatschappelijk verlof”, zou de huidige regelingen onderbrengen in de genoemde drie pijlers, waardoor het geheel gestroomlijnd en uniform wordt.

Binnen dit kader is ook ruimte voor het integreren van nieuwe verlofbehoeften, zoals mantelzorgverlof en rouwverlof, zonder de noodzaak voor aparte nieuwe regelingen. Zo wordt bijvoorbeeld voorgesteld om kortdurend en langdurend zorgverlof samen te voegen onder de paraplu van mantelzorg. Het stelsel blijft flexibel voor maatwerkafspraken binnen elke categorie, waardoor het kan voldoen aan de diverse behoeften van werknemers en werkgevers.

Start vereenvoudiging verlofstelsel: Een overzicht

Minister Van Gennip heeft op 12 juli 2023 via een kamerbrief aangekondigd dat er gestart wordt met het vereenvoudigen van het verlofstelsel, specifiek de Wet arbeid en zorg (WAZO). Deze aanpassingen zijn voornamelijk van administratieve aard. Hieronder volgt een uiteenzetting van wat deze voorstellen inhouden.

Uniforme opnameperiode voor verlof

Op dit moment varieert de periode waarbinnen verschillende soorten verlof opgenomen kunnen worden. De minister stelt voor deze termijnen zoveel mogelijk gelijk te stellen. Concreet betekent dit dat voor geboorteverlof, aanvullend geboorteverlof, betaald ouderschapsverlof, en adoptie- en pleegzorgverlof de periode van opname vastgesteld zou worden op twaalf maanden na de geboorte of opname van het kind in het gezin.

Uniformering aanvraagmoment

De momenten waarop men een uitkering kan aanvragen verschillen ook per verloftype. De minister overweegt deze momenten te uniformeren, met de keuze tussen:

1. Het mogelijk maken van een aanvraag vóór de opname van alle soorten verlof, of
2. Het toestaan van aanvragen voor, tijdens, en na de opname van verlof.

Overige aanpassingen

Er zijn aanvullende vereenvoudigingen die nader onderzoek behoeven, zoals het urencriterium voor de ZEZ-uitkering en veranderingen van werk tijdens de verlofperiode. Verder zal de wettekst geactualiseerd worden, waarbij gestreefd wordt naar gestroomlijnde tekst en definities. De overheid blijft zich inzetten voor heldere communicatie en informatievoorziening.

Toekomstige vereenvoudigingen

Naast de direct uitvoerbare administratieve vereenvoudigingen, zijn er plannen voor diepgaandere wijzigingen die het stelsel zelf of financiële aspecten betreffen. Een voorstel is het clusteren van verlofregelingen in drie categorieën:

1. Geboorte en zorg voor kinderen,
2. Zorg voor zieke of hulpbehoevende naasten,
3. Persoonlijk verlof.

Meer gedetailleerde informatie en advies van de SER worden na de zomer verwacht.

Vervolg

Er is breed draagvlak voor het vereenvoudigen van de verlofregelingen, wat vooral voor werkgevers de duidelijkheid en uitvoerbaarheid ten goede komt. Bij deze veranderingen wordt uiteraard rekening gehouden met de belangen van zowel werkgevers als werknemers. Het ministerie, UWV en sociale partners zullen deze voorstellen de komende tijd verder uitwerken.

De impact van de recente val van het kabinet op deze voorstellen is nog onduidelijk. Beslissingen over verdergaande vereenvoudigingen zullen waarschijnlijk door een volgend kabinet genomen worden.

Download hier het SER-advies (zie bijlage SER-advies-enz)

Download hier de kamerbrief van 12 juli 2023 van Minister Van Gennip (zie bijlage start-vereenvoudiging-verlofstelsel)