” Le Guess Who-directeur Johan Gijsen is na een jaar improviseren en afzeggen vooral trots op zijn festival “

" Al vroeg besloot Johan Gijsen de stekker uit het Utrechtse festival Le Guess Who te trekken. Het onzekere voorjaar eiste zijn tol. Achteraf is hij onder de indruk van hoe hecht zijn team is geworden."

"  Zou het dan echt? Een écht muziekfestival in de coronaduisternis? Bij het aanbreken van november ziet het er goed uit. Le Guess Who, het Utrechtse festival dat zich met ongekend avontuurlijk programmeren wereldwijd een glanzende reputatie heeft verworven, heeft weliswaar al in mei een streep gezet door de reguliere editie van 2020, maar er staat een veelbelovend alternatief op de rol.

De organisatie heeft voor het weekend waarin de ‘echte’ Le Guess Who had moeten plaatsvinden (14 en 15 november) een coronaproof tweelingfestival opgetuigd. LGW On is een online tv-kanaal met documentaires en concertregistraties, maar het is vooral het tweelingbroertje LGW Off dat hoop biedt aan iedereen die van livemuziek houdt: een stuk of zestig échte optredens van spannende Nederlandse artiesten, op een waaier aan Utrechtse podia.

Global Charming en Meetsysteem, Bhajan Bhoy en Robin Kester, Pink Oculus en Jameszoo, Arp Frique en Upsammy – LGW Off is een baken van licht in een duister festivaljaar.
Ho. Stop. Niet te vroeg juichen.

Op 3 november, de dag van de Amerikaanse presidentsverkiezingen, blaast het duo Rutte en De Jonge met een ingelaste persconferentie de vlam uit. Elf dagen voor het festival moeten alle zalen weer op slot. LGW Off is off. Zelfs nu nog probeert de organisatie de moed erin te houden (‘Het goede nieuws: LGW On is still on’), maar in de uitgestuurde mededelingen is het verdriet bijna tastbaar.

‘Dát was de hardste klap van ons jaar,’ zegt directeur Johan Gijsen. ‘We hebben er meer gehad, maar die derde november vond ik de grootste domper. We hadden zo hard gewerkt om alsnog iets moois te organiseren in onzekere, moeilijke omstandigheden. Toen we LGW Off in augustus aankondigden, waren de kaartjes binnen een paar minuten weg. Helemaal uitverkocht.’
Gijsen herinnert zich hoe hij een paar dagen na de afgelasting, op zaterdag 7 november, door de binnenstad van Utrecht liep. Alle winkels waren open. Topdrukte op straat.
‘Dat deed echt pijn. Toen dacht ik: als dit mag, hadden er dan echt geen dertig mensen naar muziek mogen luisteren in de ruime, uitstekend geventileerde Ronda-zaal van TivoliVredenburg?’

Meteen na die woorden herpakt hij zich, de geboren Limburger die zijn stad Utrecht met het door hem opgerichte Le Guess Who zo’n mooi geschenk gaf dat Gijsen in 2016 tot Utrechter van het Jaar werd verkozen.

Op het verzoek van de Volkskrant om nog één keer te vertellen over het barre coronajaar antwoordde Gijsen dat hij dat graag wilde doen, maar dat het geen klaagzang moest worden. Want: ‘Niet alles was negatief. We gaan met een positief gevoel het nieuwe jaar in. Echt waar.’

Om te beginnen gaat LGW On natuurlijk wél door, in het geplande novemberweekend. Het is een succes. De wereldwijde reputatie van Le Guess Who blijkt al in de aanloop goed voor aankondigingen in kranten van Portugal tot Venezuela. Uniek is het onderdeel Reports from Other Continents: exclusieve reportages uit Congo, Colombia, Indonesië en vele andere landen, gemaakt in opdracht van Le Guess Who. Er kijken mensen uit 119 verschillende landen naar.

‘We hebben veel goede pers voor LGW On gehad’, zegt Gijsen. ‘Ik heb veel mails en berichten gekregen van mensen die ons dankbaar zijn, omdat we het hele jaar iets hebben geboden om naar uit te kijken. We hebben LGW On zelf uit de grond gestampt. De vrouw die normaliter onze festivalproducent is, zat nu bijvoorbeeld rechten van documentaires te clearen. De mensen uit ons team hebben elkaar in andere rollen leren kennen. We zijn naar elkaar toe gegroeid.’

Op losse schroeven
Even terug in de tijd. Niet zo heel lang na de succesvolle editie van november 2019 duiken de eerste berichten op over een virusuitbraak in China.
‘Toen het virus eenmaal in Nederland was, hebben we ons nauwgezet aan alle voorschriften gehouden’, zegt Gijsen, ‘maar in januari en februari namen we het nog niet erg serieus. Ik herinner me dat we tijdens bijeenkomsten al gekscherend de elleboogbegroeting deden die je op internet zag. Een beetje lacherig, een geintje.’
In april, als in Nederland de ‘intelligente lockdown’ van kracht is, is de lol er onderhand wel af. Op de festivalkalender sneuvelen de eerste evenementen: Paaspop in Schijndel, Motel Mozaïque in Rotterdam, Rewire in Den Haag, Roadburn in Tilburg. De evenementenbranche begint zich te realiseren dat dit virus nog wel een tijdje blijft en dat het hele festivaljaar op losse schroeven staat.
Op 21 april verlengt de regering het verbod op evenementen, waarvan de einddatum tot dan toe op 1 juni lag, tot 1 september. Die mededeling hakt erin: geen Pinkpop, Best Kept Secret, Down The Rabbit Hole, Defqon, Awakenings en Woo-Hah, om maar een paar van de grootste festivals te noemen. Zelfs geen Dance Valley en Lowlands, in augustus, terwijl dat nog stippen aan de horizon waren, vier maanden in de toekomst.
November lijkt nog altijd geruststellend ver weg, zo redeneert een groot deel van het publiek, maar bij Le Guess Who? begint in de tweede helft van april het besef te dagen dat het zo simpel niet ligt.

Gijsen: ‘In maart waren we nog vol goede moed en brainstormden we over de vraag of we niet iets konden doen met collega-festivals die waren afgelast. Konden we op Le Guess Who? geen podium bieden aan Roadburn en Rewire? Of aan de Nederlandse Bachvereniging, die de Matthäus-Passion had moeten annuleren? Konden we in november misschien de handen ineenslaan met het Liszt Concours?’

In april voelt ook Le Guess Who? de bui hangen, wetend dat het in één belangrijk opzicht een heel ander festival is dan de meeste andere in Nederland: het is écht multinationaal. Zowel de artiesten als de bezoekers komen uit alle werelddelen.
Gijsen: ‘In 2019 kwamen onze bezoekers uit 61 verschillende landen. In april hadden we al 1500 kaarten verkocht, waarvan een flink deel in het buitenland. Die buitenlandse gasten hadden vluchten en hotelkamers geboekt, of moesten dat nog doen. Die mensen moesten we duidelijkheid bieden.’

Tijdens een Zoom-vergadering halverwege april noemt Gijsen zelf het ‘a-woord’. Wat het publiek op 19 mei te horen krijgt, weet het LGW-team al een paar weken langer: Le Guess Who? 2020 wordt afgelast en zo veel mogelijk overgeheveld naar 2021. Alle artiesten en deelnemende zalen zijn in de weken daarvoor geïnformeerd. Het besluit is volgens het persbericht met een ‘heavy heart’ genomen.
Onder muziekliefhebbers klinkt hier en daar de verzuchting dat Le Guess Who? de stekker er nogal vroeg heeft uitgetrokken. Begrijpelijke gedachte, maar Johan Gijsen weet beter.
‘In de zomer leek het virus bijna verdwenen, maar ik heb geen moment gedacht dat we het besluit te prematuur hadden genomen,’ zegt Gijsen. ‘We hadden geen andere keus. Ik herinner me vooral hoe moe ik was. Helemaal gesloopt, na een voorjaar improviseren en meebewegen met steeds weer veranderende maatregelen.’
In die maanden komt ook de financiële steun van de overheid binnen. Le Guess Who? wordt als ‘vitaal onderdeel van de culturele infrastructuur’ ondersteund door het rijk, met als gevolg dat het steunpakket niet aangevraagd hoefde te worden. Gijsen zegt er waarde aan te hechten om daar nou eens iets positiefs over te vertellen. Gemopper is er al genoeg.
‘Het geld was er snel. En het was toereikend. We hebben onze eigen medewerkers kunnen betalen, maar ook de muzikanten, de facilitaire bedrijven, de licht- en geluidsmensen, alle crews. Ik heb daar een positief en opgeruimd gevoel aan overgehouden.’

Achteraf is het verstandig geweest om al vroeg, in de tweede helft van april, te besluiten dat het festival in november niet door zou gaan.
‘Het voelt ongemakkelijk om dat te zeggen, want sommige collega-festivals zijn keihard getroffen. Bij Best Kept Secret en Down The Rabbit Hole zijn mensen ontslagen. Vrienden, in veel gevallen. Ons relatief vroege besluit om te annuleren is de reden geweest dat we er nu beter voorstaan. De zalen konden we een halfjaar voor het festival netjes afzeggen. Het gros van de artiesten gaat met ons mee naar 2021. Voor hen was nog geen vliegticket of hotelkamer geboekt, dat scheelde enorm. Uiteindelijk zaten we alleen met wat kantoor- en personeelskosten. De overheidssteun maakte ook LGW ON/OFF mogelijk. Ik krijg nog steeds berichtjes van muzikanten die me bedanken voor het feit dat ze netjes betaald zijn. Dat voelt goed.’

Geen klaagzang. Maar laat wel duidelijk zijn dat het een rampjaar was. Gijsen gebruikt drie keer het woord ‘kutjaar’ in een telefoongesprek van drie kwartier.
 Johan Gijsen: ‘Ons relatief vroege besluit om te annuleren is de reden geweest dat we er nu beter voorstaan.’
‘De saamhorigheid was groot toen we in augustus hadden besloten om alsnog iets te proberen, vooral gericht op ons Utrechtse thuispubliek, maar in het najaar werden de maatregelen weer strenger en werkten we weer thuis. Ons kernteam bestaat voor het grootste deel uit jonge mensen die alleen wonen, soms op een studentenkamer. De vraag waar je het allemaal voor doet, daar word je soms knettergek van. Ik heb erop gelet dat het begin van elke Zoom-vergadering in het teken stond van de menselijke maat. Even vragen hoe het met iedereen gaat. Even iemand die het zwaar heeft zijn verhaal laten doen. Daar werd dan open over gesproken. We hebben iets aan elkaar gehad, denk ik.’

2021
Wat 2021 gaat brengen? Het ESNS-weekend in Groningen (voorheen voluit Eurosonic Noorderslag), halverwege januari, komt uiteraard te vroeg om een publieksevenement te kunnen zijn. ESNS gaat volledig digitaal. Daarna? Geen festival heeft zekerheid. Zelfs Le Guess Who? niet, al lijkt november 2021 nog zo ver weg.
‘Wij zijn relatief goed door dit moeilijke jaar heen gerold, maar ik ken veel mensen in de muzieksector die zich geen raad weten: facilitaire bedrijven die hun spullen op Marktplaats zetten, technici die een ander vak gaan leren. Veel mensen, ook muzikanten, zitten echt aan de grond. Ik ken kleine boekingskantoren en zalen die op omvallen staan. Dat is ook óns probleem, want die bedrijfjes vormen onze infrastructuur. Ik ben wel optimistisch voor het nieuwe jaar, dat moet ik ook wel zijn, maar we weten natuurlijk niets zeker. De uitzichtloosheid blijft.’  "