Meer vrouwelijke artiesten op festivals: ‘Bewustwording helpt!

Kijkend naar de festivalaffiches van 2022 kunnen we één duidelijke conclusie trekken: er staan meer vrouwen op de bühnes dan ooit. Toch valt er nog veel te winnen, luiden stemmen binnen de muziekindustrie.

We laten managers, boekers en programmeurs aan het woord, evenals initiatiefnemers van projecten die vrouwen in de muziekwereld ondersteunen. “Ieder initiatief, alles dat iets bijdraagt, is een stapje in de goede richting”, aldus Layla Sala van Buma/Stemra.

Het was jarenlang een vaak gehoorde kritiek: ‘Waarom staan er zo weinig vrouwen op festivals geprogrammeerd?’ Bij een analyse van persbureau ANP kwam echter uit de bus dat het aantal vrouwelijke artiesten op de grote Nederlandse festivals ten opzichte van 2019 over vrijwel de gehele linie significant toeneemt. Met name dance­festival DGTL is op de goede weg; hier maken vrouwen 37 procent van de line-up uit. “We ­realiseerden ons dat de man-vrouw­verhouding op het podium uit balans was en proberen deze te herstellen”, stelt Marco Muhring van organisator Apenkooi Events. “Afgelopen keer was de verhouding bijna zes op vier. Als dat in toekomst op een natuurlijke wijze naar fifty-fifty zou kunnen gaan, zou dat fantastisch zijn.”

Een ander festival waar de verhouding ­tussen mannen en vrouwen evenwichtiger wordt, is Awakenings. “We kijken naar een goede verdeling en representatie”, zegt music director Michiel Tettero. “Niet alleen van vrouwen, maar ook uit andere communities. Sinds we hier bij het boeken meer de nadruk op leggen, zien we ook dat er meer talent komt bovendrijven. We stimuleren de ontwikkeling van jong talent door hen een plek te bieden bij onze wekelijkse podcast en spots in het programma. We zien dat dit goed werkt en ze daarna opgepikt worden bij andere events.”

Alle genders op de radar
Het aloude excuus dat er niet genoeg vrouwen te vinden zijn binnen een bepaald genre, wuift Tettero van de hand. “Er zijn echt heel veel talentvolle vrouwelijke artiesten. Je ziet bij ons dat headliners als Charlotte de Witte en Amelie Lens, die we sinds hun opkomst al supporten, echt voorbeelden zijn voor opkomende talenten.” Muhring ziet duidelijk een verandering in de ­attitude naar artiesten van alle genders toe. “Getalenteerde vrouwelijke, non-binaire en trans-artiesten zijn er altijd geweest, het verschil is dat hier de laatste tijd meer aandacht voor is. Jarenlang stonden op festivals voor het merendeel, zo niet uitsluitend, witte mannen, mede vanwege het feit dat de line-ups door diezelfde mannen werden gemaakt. Dankzij aandacht op verschillende fronten, zoals publicaties in de media en op conferenties en ­panels ­wereldwijd, is dit op de radar komen te staan. Daarbij komt dat dankzij sociale ­media opkomende artiesten veel makkelijker connecten met fans en groeien, waar je in het verleden verschillende gatekeepers had die de poorten gesloten hielden.”

Afspiegeling
Een artiest die geregeld aan de poorten van de gatekeepers staat te rammelen, is Aafke Romeijn. Ze heeft zich eerder uitgelaten over de achtergestelde positie van vrouwen in de muziekindustrie, maar is positief over de vooruitgang die wordt geboekt. “Je ziet dat de Nederlandse ­muziekindustrie zich op een positieve, ­originele wijze ontwikkelt, waarbij er steeds meer ruimte is voor Nederlandstalig ­product en je ziet dat vrouwen daarin ­excelleren. Er is steeds meer ruimte voor eigenheid en originaliteit.” Volgens Romeijn groeit de populariteit van vrouwelijke ­artiesten in zijn algemeenheid. “Bij Spotify zie je dat de meest gestreamde artiesten vaak nog altijd mannen zijn, maar dat verandert snel; steeds meer vrouwen staan best wel hoog. Dat is een afspiegeling van wat er geluisterd wordt en je ziet dat ­vrouwen steeds meer evenredig gewaardeerd worden.”

Artiestenmanager Froukje Bouma sluit zich daarbij aan. “Er is meer bewustzijn over de man-vrouwverdeling. Dat komt ook door dingen als Black Lives Matter en #MeToo, waarbij het streven naar een gelijkwaardige wereld naar voren komt. Gelijkwaardigheid voor vrouwen is daarvan een onderdeel.”

Wezenlijk andere carrière
Voor MOTEL Artist Management vertegenwoordigt Bouma zangeressen S10, Froukje en Wende. Voorheen werkte ze bij SPEC, waar ze voor Famke Louise het management verzorgde. “Ik vond dat superleuk, want ik had nog nooit een meisje gemanaged. Ik werk heel graag met vrouwen; er is sprake van een leuke dynamiek en ik begrijp waar ze vandaan komen. Je kunt je makkelijker in de ander verplaatsen. Het was een heel ander klimaat waarin Famke Louise opkwam. Zij was toen een van de weinige vrouwen in de hiphop. Er was sowieso vrij veel om haar heen wat reacties opriep, nog los van het feit dat ze een vrouw is.” In een paar jaar tijd is er veel verbeterd, vindt Bouma. “De afgelopen jaren zijn er stappen gezet voor een veilig klimaat waarin vrouwen hun plek kunnen hebben. Het feit dat vrouwelijke artiesten het nu zo goed doen, komt ook omdat er bij labels en managements veel vrouwen werken die betrokken zijn en weten hoe ze vrouwelijke artiesten moeten positioneren. De ­carrière van een vrouw is wezenlijk anders dan die van een man. Ik ben blij met alle vrouwelijke managers en labelmedewerkers, maar ik ben óók blij met alle mannen die eraan meewerken dat sommige dingen meer vanzelfsprekend worden.”

Verdienmodel
Romina Derby-Pizzatti Sertorelli herkent het beeld dat Bouma schetst uit haar tijd als dj. “Toen ik begon was op één hand te tellen hoeveel vrouwelijke hiphop-dj’s er in Nederland draaiden”, lacht ze. Ze trad op onder de naam Romina Luciana en is sinds tien jaar eigenaresse van management- en boekingsbureau Robin Banks. Ze ziet nog steeds verschillen qua boekingen van dj’s. “Bij de bovenlaag krijg ik voor vrouwelijke dj’s minder snel een hoog bedrag er doorheen dan bij mannelijke dj’s. Dat heeft met populariteit te maken, wat dan weer komt omdat vrouwelijke dj’s doorgaans minder gigs hebben, dus minder zichtbaar zijn en minder in de charts staan. Dat probleem begint bij het aantal shows. Als een dj een vollere agenda heeft, gaat de prijs automatisch omhoog.” Dat heeft grote gevolgen voor de carrière van een vrouw. “Ik ken veel vrouwen die begonnen zijn als dj, maar veel eerder stoppen, omdat het verdienmodel voor vrouwen gewoon heel anders is dan voor mannen. Op een gegeven moment gaat een vrouwelijke dj een bijbaantje zoeken of verder studeren, terwijl de meeste mannen er veel sneller hun fulltime job van kunnen maken.”

Iedereen is verantwoordelijk
Buma/Stemra lanceerde begin dit jaar Rise Up, een programma ter verbetering van de positie van vrouwen in de muziekindustrie, met onder andere netwerkevenementen en een podcast. Dit nadat de auteursrechtenorganisatie erachter kwam dat slechts veertien procent van de bij hun aangesloten componisten en tekstdichters vrouw is. “In het tempo zoals het nu gaat, zou het nog honderd jaar duren voordat de man-vrouwverhouding bij Buma/Stemra-leden fifty-fifty is”, berekent marketing- en communicatiemedewerker Layla Sala. In de laatste aflevering van de Rise Up-podcast wordt specifiek aandacht besteed aan podiumprogrammering. “Het is iets waar iedereen mee bezig is en waar ook iedereen een beetje mee worstelt. Wij zijn net zo verantwoordelijk als iedere andere ­schakel.” Hoewel ze blij is om te horen dat het aantal vrouwen op festivalpodia toeneemt, komt uit de podcasts naar voren dat het probleem in de gehele muziekindustrie zichtbaar is. “Als je kijkt naar de muziekopleidingen, zie je dat de aanmeldingen ongeveer fifty-fifty verdeeld zijn. Als je dan gaat kijken hoeveel vrouwen ­professioneel deelnemen in de muziek­industrie, is die verhouding best scheef.”

Meer zichtbaarheid
Een ander initiatief dat vrouwen in de muziekindustrie een zetje in de rug geeft, is Sisters In Songwriting, in 2019 opgezet door Hester Terpstra en muzikante Ayu Lestari. Onlangs componeerde Lestari de soundtrack voor de Videoland-serie Meer Soundos. “Er waren destijds weinig initiatieven, dus ik dacht: ‘Laat ik het zelf maar gaan doen.’ In 2020 hebben we een ­writingcamp georganiseerd; het eerste ­writingcamp waar alleen maar vrouwen aan mee hebben gedaan, met Spotify als partner. Spotify gaf een masterclass over hoe artiesten zich beter kunnen profileren, dus hele waardevolle informatie. Met pijn en moeite ben ik daar binnengekomen, maar ik zag dat ze deze zaken heel belangrijk vonden. Zo zijn er best veel artiesten die helemaal niet zo bekend waren en nu op de radar van Spotify staan en in hun lijstjes ­komen.” Meer zichtbaarheid op Spotify leidt ook weer tot meer boekingen op festivals, zo redeneert Lestari. “We helpen vrouwelijke artiesten, maar de bedoeling is dat je jezelf op een gegeven moment overbodig maakt.”

Apart podium voor vrouwen
Radiozender NPO FunX houdt zich als geen ander bezig met diversiteit. Zo verzorgt FunX op 10 september de invulling van een ‘female stage’ op het Parels van de Stad Festival in Amsterdam. “Ik vind een festival een geschikte plek om op een positieve manier een statement te ­maken of een thema te belichten”, vertelt Rik Sietzema, general manager van organisator E&A Events. “Daarom hebben we gekozen om met FunX als hostingpartner samen te werken, omdat zij met het idee kwamen en hier een NPO-documentaire aan koppelen. Dit resulteert in meer aandacht voor vrouwelijke artiesten op festivals, waar wij als organisatie ons helemaal in kunnen vinden. Ik hoop dat meer organisaties binnen onze sector hiernaar kijken en erover gaan nadenken.” Hij benadrukt dat er elders op de line-up eveneens vrouwen te vinden zijn, niet enkel op de FunX-stage. “Als organisatie zijn we er nu wel bewuster mee bezig. Voor mijn gevoel stijgt het aantal vrouwelijke artiesten de laatste jaren, omdat er meer vrouwen een podium krijgen dan enkele jaren geleden.”

Geen onderscheid maken
De meningen over de ‘female stage’ van Parels van de Stad zijn verdeeld. De optredende artiesten Sarita Lorena en Nafthaly Ramona zijn geboekt door Derby-Pizzatti Sertorelli. “Laat ik vooropstellen dat ik blij ben dat het gebeurt, want nu hebben we het erover. Dus het heeft zeker de functie van bewustwording. Bij FunX zijn ze daar heel zorgvuldig in. Of het altijd zo moet? Zeker niet!” Sala is het daarmee eens. “Het is belangrijk dat er iets in gang wordt gezet, maar een podium met alleen vrouwen is wat krampachtig. Je komt niet voor vrouwen, je komt voor muziek. Er is ook geen tent voor mannen met snorren. Het is geen genre. Het moet niet de uitzondering zijn; het moet gewoon zijn.” Bouma vindt het lastig. “Froukje en S10 willen geprogrammeerd worden, maar niet vanuit een minderheidspositie. De wens is om als gelijkwaardig gezien te worden. Een all-female line-up is een uitzonderingspositie. Ik ben blij dat ze erover nadenken, al denk ik niet dat dit de oplossing is.”

Hoewel Romeijn overtuigd is van de goede intenties, vindt ze niet dat de nadruk er zo op moet liggen. “Je hoeft mensen niet op een rationele manier te overtuigen dat vrouwen goede muzikant zijn, want vrouwen zín goede muzikanten. Als mensen het horen, weten ze het. Dan hoef je ze niet daarnaast een pamflet te laten zien.”

Metal is een mannenwereldje
Binnen het domein van de stevige gitaarmuziek blijft het aantal vrouwelijke artiesten nog wat achter, concludeert Sander Waterschoot, programmeur van Dynamo Metalfest. “Metal is nog steeds een mannenwereldje. Programmeurs kijken naar verkoopcijfers, niet naar de bezetting van de bands. Toch had Dynamo Metalfest al twee keer een female-fronted headliner. Achter het podium zie je wel steeds meer vrouwen, dat was een aantal jaren geleden anders. In de moderne metal zijn er steeds meer meiden bezig. Een band als Jinjer doet het enorm goed.” Mocht er ruimte voor zijn, dan wil hij in de toekomst zeker meer vrouwelijke artiesten op het festival programmeren. “We maken er geen big deal van, maar we vinden het als programmeurs wel gezond om daar aandacht voor te hebben.” Desondanks vindt hij het geen noodzaak. “Of daar een man of vrouw op het podium staat, is niet relevant. We denken dat de fans dat ook niet per se interessant vinden; zij willen gewoon een goeie pot herrie.”

Inclusief en divers
Conclusie: het is belangrijk dat er niet óver maar mét vrouwen gesproken wordt. “We leven in een tijd waarin er veel collectieve trauma’s zijn”, beschrijft Lestari. “Het zijn juist vrouwen zijn die het bespreekbaar maken. Dit soort thema’s zijn echt vrouwelijke geluiden.” Voor Awakenings blijft het een belangrijk thema, aldus Tettero. “We blijven monitoren om alle talenten die matchen met onze sound een kans te geven en blijven talentvolle vrouwen supporten. Dat er steeds meer vrouwelijk talent ontpopt is geweldig. Laten we er met z’n allen voor zorgen dat diezelfde ontwikkeling ook in andere communities te zien is. Mooi dat anderen met ons in deze industrie al meer nadruk leggen op inclusie en gelijke kansen voor iedereen.” Want ja, als we het in 2022 nog hebben over de gelijkwaardigheid tussen mannen en vrouwen is er nog wel werk aan de winkel. “Vanaf nu moet er gewoon goed, inclusief en divers geprogrammeerd worden”, zegt Derby-Pizzatti Sertorelli stellig. Sala ziet daarin een rol weggelegd voor Rise Up. “Het zou te gek zijn als partijen zich bij ons aansluiten om samen aan oplossingen te werken, want die behoefte is er. Als we samen aan de slag gaan, kunnen we dat proces versnellen. Mochten er gegadigden zijn, hoor ik dat graag!”

Dit artikel is gepubliceerd in EB Live juli 2022.