Modelovereenkomst zzp: kan je je er überhaupt nog iets mee?

Wat is een modelovereenkomst voor zzp’ers en waarom was het belangrijk?

Een modelovereenkomst is een overeenkomst tussen opdrachtgever en opdrachtnemer waarmee de verhouding tussen beide partijen wordt vastgelegd. Bij het inhuren van een zzp’er bood deze overeenkomst soms duidelijkheid over de arbeidsrelatie. De overeenkomst diende vooral als hulpmiddel om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Dit laatste was belangrijk wanneer de Belastingdienst de werkrelatie beoordeelde.

Hoewel een modelovereenkomst enige zekerheid bood, gaf het geen volledige garantie tegen een dienstverbandaangifte. Dat is de reden geweest waarom wij als VNPGF nooit eigen modelovereenkomsten hebben ontwikkeld. Als in de praktijk wordt vastgesteld dat er sprake is van een verkapt dienstverband, kan dit serieuze financiële gevolgen hebben. Denk aan naheffingen voor loonbelasting en sociale premies, wat nadelig is voor zowel opdrachtgever als zzp’er.

Wet DBA en Wet VBAR

Met de komst van de Wet Deregulering Beoordeling Arbeidsrelaties (DBA) in 2016 werd de modelovereenkomst geïntroduceerd als vervanging van de VAR-verklaring. Hoewel de bedoeling van deze overeenkomst helder was, namelijk de zelfstandige status van de zzp’er waarborgen, bleek dat in de praktijk vaak complex en tijdrovend. Met het besluit om geen nieuwe modelovereenkomsten meer te verstrekken, ligt de verantwoordelijkheid nu volledig bij de opdrachtgever en de zzp’er zelf.

Let op: naar verwachting wordt in 2026 de Wet VBAR ingevoerd. Deze wet wordt de opvolger van de Wet DBA en zal zorgen voor strengere handhaving op schijnzelfstandigheid.

Waarom verstrekt de Belastingdienst geen nieuwe modelovereenkomsten meer?

De Belastingdienst heeft besloten te stoppen met het verstrekken en beoordelen van modelovereenkomsten vanwege problemen rondom handhaving en de complexiteit van de DBA-wetgeving. In de praktijk bleek het te lastig om op basis van een schriftelijke overeenkomst met zekerheid vast te stellen of er sprake was van een echte zelfstandige of toch van een verkapt dienstverband. Afspraken op papier stroken vaak niet met de juridische realiteit.

De wetgeving is volgens de Belastingdienst onvoldoende aangepast aan de snel veranderende arbeidsmarkt, waarin steeds meer opdrachtgevers en zzp’ers samenwerken zonder een traditionele werkgever-werknemerrelatie. Bovendien kampt de Belastingdienst met capaciteitsproblemen, wat het moeilijk maakt om op grote schaal toezicht te houden en te handhaven.

Wat betekent dit voor jou als opdrachtgever of zzp’er?

Hoewel de Belastingdienst geen nieuwe modelovereenkomsten meer verstrekt, kun je de bestaande overeenkomsten nog steeds gebruiken als leidraad. Ze kunnen houvast bieden voor de afspraken die je maakt met de zzp’er of opdrachtgever. Onthoud daarbij wel dat de Belastingdienst niet meer kijkt naar de papieren overeenkomst. In de praktijk wordt gecontroleerd op de werkrelatie zoals die werkelijk is, en niet op basis van de afspraken op papier.

Let op: vanaf 2025 gaat de Belastingdienst strenger handhaven op schijnzelfstandigheid.

Praktijksituatie is doorslaggevend

De handhaving zal vanaf 2025 met name gericht zijn op de praktijk: werk iemand daadwerkelijk als zelfstandige, of is er sprake van een gezagsverhouding en structurele afhankelijkheid, zoals bij een dienstverband? Als opdrachtgever is het daarom van groot belang om met de zzp’er concrete afspraken te maken en deze ook in de praktijk toe te passen. Denk aan zaken als het vermijden van dagelijkse aansturing en het geven van vrijheid aan de zzp’er om de werkuren en werkwijze zelf in te vullen.

Wat kan je dan nog met een bestaande modelovereenkomst zzp?

De modelovereenkomst is nog steeds een  document dat de afspraken tussen jou en de zzp’er kan verduidelijken. Je kunt een modelovereenkomst zzp downloaden en gebruiken als basis, waarbij je controleert of deze nog aansluit bij de praktijk. Zorg ervoor dat de overeenkomst aansluit bij de manier waarop jullie samenwerken en dat alle afspraken helder zijn. Let hierbij op de volgende punten:

• Vrijheid van uitvoering: De zzp’er moet de vrijheid hebben om het werk naar eigen inzicht uit te voeren.
• Geen gezagsverhouding: Vermijd instructies en controle alsof de zzp’er een werknemer is.
• Geen verplichte werktijden: Bepaal geen vaste werktijden en laat de zzp’er zelfstandig bepalen wanneer hij of zij werkt.
• Geen verplichting tot persoonlijke arbeid: Een zzp’er moet theoretisch iemand anders in zijn of haar plaats kunnen laten werken.

Wanneer je als opdrachtgever een zzp’er inhuurt, kun je met deze richtlijnen samen zorgen dat de praktijk overeenkomt met de afgesproken zelfstandigheid. Dit verkleint het risico dat de Belastingdienst jullie werkrelatie tijdens een praktijkcontrole bestempelt als dienstverband.

Wat verandert er voor de handhaving?

De Belastingdienst richt zich nu steeds meer op praktijkcontroles. Dit betekent dat ze vooral letten op hoe de samenwerking er in de praktijk uitziet, in plaats van naar de modelovereenkomst te kijken. Deze praktijkgerichte handhaving heeft gevolgen voor zowel opdrachtgevers als zzp’ers. Een overeenkomst alleen is onvoldoende; de schriftelijke afspraken moeten worden nageleefd in de dagelijkse praktijk. Oordeelt de Belastingdienst dat er toch sprake is van een verkapt dienstverband? Dan kunnen zowel de opdrachtgever als de zzp’er verantwoordelijk worden gesteld voor achterstallige belastingafdracht en eventuele boetes. Zzp’ers kunnen dus zelf ook een boete krijgen.

Tips om schijnzelfstandigheid te voorkomen

Hier zijn enkele tips voor zowel de opdrachtgever als de zzp’er om de zelfstandige status van de zzp’er te waarborgen en problemen met de Belastingdienst te voorkomen:

• Documenteer afspraken duidelijk: Zorg voor een duidelijke modelovereenkomst die de zelfstandigheid bevestigt.
• Werk volgens afspraken: Zorg ervoor dat de praktijk overeenkomt met de afspraken. Als opdrachtgever geef je geen directe leiding en controle.
• Onderzoek alternatieven: Overweeg om, indien nodig, met andere vormen van samenwerking te werken, zoals een contract voor bepaalde tijd of een andere arbeidsovereenkomst, als de situatie neigt naar een dienstverband.

Modelovereenkomst zzp als hulpmiddel

Een modelovereenkomst zzp kan nog steeds nuttig zijn, maar is niet genoeg om aan te tonen dat er geen sprake is van schijnzelfstandigheid. Hoewel de Belastingdienst geen nieuwe modelovereenkomsten meer verstrekt en beoordeelt, kun je bestaande overeenkomsten nog steeds gebruiken als basis. De werkelijke relatie tussen opdrachtgever en zzp’er is in de praktijk doorslaggevend. Zorg ervoor dat de schriftelijke afspraken ook in de praktijk worden nageleefd om schijnzelfstandigheid te voorkomen. Op deze manier ben je goed voorbereid op mogelijke controles door de Belastingdienst en kun je een samenwerking met een zzp’er aangaan met minimale risico’s op belastingtechnische problemen.