Paradiso koopt naastgelegen grond en gaat uitbreiden.

Paradiso is eigenaar geworden van het al ruim een eeuw braakliggende perceel naast de popzaal. 

Er komt een nieuwe ondergrondse toegang, plus een nieuw gebouw met vijf etages.
De Amsterdamse popzaal Paradiso heeft voor 3,5 miljoen euro het braakliggende stuk grond gekocht dat naast de voormalige kerk ligt. Het bestemmingsplan en de vergunningen van deze kavel 10691, beter bekend als ‘het Paradiso-landje’ zijn rond, vorige week werd de deal gesloten.

De popzaal wil het huidige oppervlak van ruim 1.200 vierkante meter uitbreiden door er een nieuw, vijf verdiepingen hoog gebouw neer te zetten. Twee nieuwe ondergrondse toegangspoorten moeten overlast van publiek verminderen.

Geert van Itallie, directeur van Paradiso, staat op een verwilderd grasveld aan de Weteringschans in Amsterdam en gebaart om zich heen. „Hier komt een ondergrondse gang van zeven meter bij dertig, als nieuwe toegang naar het gebouw”, hij wijst van zijn voeten naar de flank van Paradiso. „En hier”, hij stapt door het kniehoge onkruid, „komt een nieuw gebouw met vijf etages aan extra ruimte.” Hij kijkt tevreden.

De deal is rond. Sinds vorige week is Paradiso eigenaar van het al ruim een eeuw braakliggende perceel links van de popzaal. Dankzij deze aanschaf zal Paradiso allerlei verbeteringen en plannen kunnen realiseren. Al moet er eerst nog zo’n 30 miljoen euro, een ruwe schatting, worden verzameld ter bekostiging van de nieuwbouw, voor herstel en verbetering van het bestaande gebouw, en voor ondergrondse toegangen aan weerszijden van Paradiso.

Een deel van de plannen ontstond uit noodzaak, Paradiso móét worden aangepakt. Het gebouw is in de 54 jaar sinds de ingebruikneming als popzaal al enkele keren verbouwd, maar voldoet inmiddels niet meer aan huidige normen voor milieu, veiligheid en geluid. Toen onlangs het publiek ritmisch stond te springen bij een punkconcert, sloeg in de kelder het stof uit de stenen, aldus Van Itallie. De boogvormige poorten begonnen los te zitten (ze zijn inmiddels met planken verstevigd). ‘100jaarparadiso.nl’ heet dan ook de website over de plannen: Paradiso wil in 2068 zijn eeuwfeest halen.

Dak en fundering zijn verouderd, de muren zijn gammel, de indeling is achterhaald. Een toekomstbestendig Paradiso zal bovendien duurzame energie gebruiken en geen geluidsoverlast meer geven. Van Itallie, die in 2020 directeur werd, dacht: als we toch moeten verbouwen, kunnen we dan ook uitbreiden? Hij zocht contact met Klaas Hummel, toenmalig eigenaar van het ‘landje’. Hummel bleek, ondanks de belangstelling van andere kandidaten, genegen om de grond aan Paradiso te verkopen.

Vijf etages
Tijdens het ruim een jaar durende aankooptraject ontstond het plan voor de nieuwe kavel: een gebouw van vijf etages, wat een uitbreiding betekent van het huidige oppervlak van ruim 1.200 vierkante meter. Paradiso’s beleidsontwikkelaar Fred Bond zegt dat bijzaken zoals kantoor en technische installaties zullen worden ondergebracht in het nieuwe gebouw. Zo ontstaat in het hoofdgebouw meer ruimte voor het publiek, bijvoorbeeld op de prachtige derde etage, waar nu kantoren zijn.

In de nieuwbouw komt, naast de nieuwe kantoorruimte, een ondergrondse toegangshal met daarin waarschijnlijk een garderobe en expositieruimte. Ook komt er wellicht een winkel met merchandise en toegangskaarten, en volgens Bond is er behoefte aan voorzieningen voor ‘artists in residence’. „Zodat buitenlandse muzikanten die hier toch al zijn, een paar dagen kunnen blijven en muziek opnemen.” Van Itallie ziet ook een samenwerking voor zich met het Amsterdamse conservatorium. „We kunnen een educatieve ruimte maken, waar gasten workshops geven aan studenten.”

Na realisatie van de verbouwing krijgt Paradiso een nieuwe functieomschrijving: van popzaal naar ‘cultureel centrum’. Of nee dat klinkt ouderwets, zegt Van Itallie. „Nu wordt Paradiso vaak een poptempel genoemd, dan willen we een ‘cultuurtempel’ zijn.” In de cultuurtempel krijgen meerdere kunstdisciplines aandacht: er komt ruimte voor beeldende kunst, wellicht voor filmvertoningen, en voor het uitbreiden van bestaande activiteiten als dansvoorstellingen en lezingen.

Bovendien zal Paradiso een eigenschap uit de begindagen terughalen, toen het gebouw behalve als concertzaal ook bekend stond als ‘buurthuis’ waar ‘kindermiddagen’ en activistische bijeenkomsten plaatshadden.

Van Itallie noemt dit de functie van ‘community centre’, of beter: huiskamer. „Een huiskamer voor de Amsterdamse jeugd.” Hij zegt het laatste woord met nadruk. „We hopen weer een wat jonger publiek te trekken.” Dat wil hij doen dankzij ‘spraakmakende cultuur’, met inventieve nachtprogrammering en eigen inbreng van het publiek en jonge makers. „Mensen zullen zelf ideeën voor evenementen kunnen inbrengen.” Als inspiratie daarvoor noemt hij kunstproject Sexyland.World, in Amsterdam-Noord, waar buitenstaanders avonden organiseren: de ene avond een ‘ode aan de zeewind’, de volgende keer een gemaskerd bal. Dit plan zal Paradiso binnenkort al uitvoeren: vanaf 2023 wordt elke dinsdag in de bovenzaal een ‘publieksidee’ gerealiseerd.

Fietsenstalling
Behalve de nieuwbouw op het landje links, breidt Paradiso op korte termijn ook aan de rechterkant uit. De ondergrondse fietsenstalling tussen het gebouw en het Max Euweplein staat leeg (want verplaatst naar het Leidseplein). Die ruimte zal via ondergrondse uitgraving aan het hoofdgebouw worden ‘vastgeklikt’, als voorlopige toegang-uitgang. Deze aanpak is geïnspireerd door verbouwingen als bij het Mauritshuis in Den Haag, waar ook een ondergrondse toegang is. Dit heeft als voordeel dat het gebouw van Paradiso zelf, een monument, niet wordt aangetast.

De behoefte aan een nieuwe toegang hangt samen met de huidige geluidsoverlast, die voor een aantal buurtbewoners langzamerhand nijpend is. Volumemeters van de gemeente wezen een te hoog aantal decibel uit: van de muziek die door de muren trilt, en van het publiek dat staat te praten op straat – vooral na afloop van een clubnacht. Buurtbewoners hebben zich verenigd in een actiegroep en proberen de nachtvergunning te laten intrekken. Daarom wil Paradiso zo snel mogelijk deze ondergrondse uitgang aanleggen. Dat zou een psychologisch effect hebben. „Volgens onderzoek zijn mensen vaak luidruchtig als ze uit een zaal met harde muziek komen, maar tegen de tijd dat ze uit die tunnel zijn, is die neiging minder.”

Hij hoopt de muren van het gebouw zelf niet te hoeven isoleren, want dan worden ze een halve meter dikker, ten koste van de zaalruimte. In plaats daarvan wil hij aan beide kanten van het gebouw een glazen ombouw, een ‘akoestische en thermische schil’ die veel overlast wegneemt.

En zo „borrelt het van de ideeën”, zegt Van Itallie. Paradiso wil duurzamer worden in brede zin. Maar eerst is er geld nodig. Paradiso kocht het landje zelfstandig met een hypotheek – die door zakelijk directeur Laurentine Pels Rijcken werd verworven bij de Rabobank, een uitzonderlijke investering uit betrokkenheid bij het onderwerp – maar heeft geen kapitaal voor de nieuwbouw en verbouwing. „Voor die financiering zijn we afhankelijk van de gemeente, fondsen en particuliere donateurs. Ambtenaren, politieke partijen en de Kunstraad kennen de plannen en zijn positief. Om donateurs te interesseren, zullen we binnenkort wervingscampagnes lanceren.”

Van Itallie weet niet hoelang de verbouwingen zullen duren. Om te beginnen wordt er nu een ‘programma van eisen’ opgesteld, dat bijvoorbeeld voorschrijft hoeveel kilo lampen het dak moet kunnen dragen. Daarna gaan architecten een ontwerp maken. Over de vorm en stijl van de nieuwbouw is nu nog weinig te zeggen. Van Itallie: „Eerst stelden we ons iets sobers voor. Maar toen dacht ik, waarom eigenlijk? Misschien willen we juist een uitbundig gebouw.” Hij lacht. „Het wordt wellicht iets daar tussenin.”