Praktijkvoorbeelden bij handhaving schijnzelfstandigheid

De Belastingdienst heeft sinds begin dit jaar weer meer middelen om op te treden tegen schijnzelfstandigheid. Ofwel: werkenden die als zzp’er aan de slag zijn, maar die volgens de regels eigenlijk in loondienst zouden moeten zijn. En waar de werkgever dus ten onrechte geen loonheffingen voor heeft afgedragen. Als de Belastingdienst dat constateert, kan de inspecteur sinds dit jaar weer correcties en naheffingsaanslagen opleggen. Boetes blijven in 2025 nog achterwege.

Fiscus kijkt door papieren heen

Voor werkgevers valt het lang niet altijd mee om te beoordelen of zij een werkende nu als zzp’er of als werknemer moeten zien. Niet voor niets wordt er over dit onderscheid al jarenlang gesteggeld, al zou er met de introductie van een nieuwe wet in 2026 meer duidelijkheid moeten komen.
Zeker is dat de papieren in werkelijkheid niet doorslaggevend zijn voor de arbeidsrelatie. Een werkgever komt er dus niet door simpelweg een overeenkomst van opdracht te sluiten in plaats van een arbeidsovereenkomst. De fiscus kijkt door die papieren heen naar hoe het werk in de praktijk wordt uitgevoerd. Belangrijk uitgangspunt daarbij zijn de 9 gezichtspunten uit het zogeheten Deliveroo-arrest van de Hoge Raad. De fiscus onderzoekt bijvoorbeeld hoeveel vrijheid er is om het werk naar eigen inzicht uit te voeren en of er ruimte is om te onderhandelen over de beloning).

Documenten met praktijkvoorbeelden

Overheid en fiscus proberen ook op andere manieren meer duidelijkheid te scheppen voor werkgevers. Zo is er een online keuzehulp die de werkgever met een aantal vragen op weg helpt. Ook zijn er documenten met praktijkvoorbeelden beschikbaar, die onlangs zijn uitgebreid. In die documenten kunnen werkgevers dus lezen hoe de beoordeling ‘zzp ja of nee’ uitpakt in bepaalde situaties. Zo is een acteur die elk jaar de eindmusical van groep 8 deels bedenkt en begeleidt en daarnaast nog voor andere opdrachtgevers werkt daadwerkelijk zzp’er. Maar in andere voorbeelden zijn een zorgverlener en een leraar Spaans die zich laten inhuren voor hun werk géén zzp’er. Daarbij weegt zwaar dat er een grote mate van aansturing en gezag aanwezig is. De leraar Spaans moet zich bijvoorbeeld houden aan de lesmethodes van de school. De leraar werkt bovendien niet echt voor eigen risico en rekening, omdat het risico dat de les niet of niet goed wordt gegeven bij de school ligt. Ook bijvoorbeeld een interim-manager – vaak een twistpunt in de praktijk – zou in het gegeven voorbeeld een arbeidsovereenkomst moeten hebben voor de duur van de opdracht.

Aanwijzingen tegen elkaar afwegen

Naast deze laagdrempelige korte praktijkschetsen, is er nog een uitgebreider document. Daarin is beschreven hoe de optelsom van de 9 gezichtspunten uit het Deliveroo-arrest er in de praktijk uit kan zien. Dat laat zien dat sommige punten misschien wijzen op loondienst, maar dat andere punten in een individuele beoordeling toch zwaarder kunnen wegen. Hoewel het als werkgever lastiger is om die afweging objectief te maken, kunnen de overwegingen in het document misschien wel inzichten opleveren.
In een voorbeeld van een websitebeheerder die werkt aan de site van een zwembad luidt de conclusie bijvoorbeeld dat diegene zzp’er is. Daarbij weegt zwaar dat de websitebeheerder niet wordt aangestuurd door het zwembad. Ook is er geen sprake van inbedding in de organisatie. Websitebeheer is namelijk geen kernactiviteit van het zwembad en de websitebeheerder gebruikt altijd de eigen computer en apparatuur. Dat zijn aanwijzingen voor zzp-schap. Er zijn ook punten die op loondienst wijzen, zoals dat onduidelijk is wie de websitebeheerder moet vervangen. Maar die wegen in dit voorbeeld minder zwaar, waardoor de wijzer uitslaat naar zzp’er.