Publiek betrekken cruciaal: hoe culturele organisaties de klimaatkloof kunnen dichten

11 september 2025

De roep om duurzaamheid is duidelijk hoorbaar in Nederland, maar veel burgers voelen zich ongezien en ongehoord in het klimaatbeleid.

Volgens het Sociaal en Cultureel Planbureau (SCP) ervaart slechts een kleine minderheid dat hun zorgen worden meegenomen in beleidskeuzes. Mensen vinden dat er vooral naar bedrijven en milieuorganisaties geluisterd wordt, niet naar hen (SCP, 2025). Dit gevoel van uitsluiting leidt tot frustratie, wantrouwen en ironisch genoeg, afname van betrokkenheid bij de klimaattransitie.

Juist hier ligt een kans voor culturele organisaties. Als plaatsen van beleving, ontmoeting en betekenisvol contact, kunnen zij het verschil maken. Door hun publiek actief te betrekken bij duurzame initiatieven en vooral door écht te luisteren kunnen zij het gevoel van betrokkenheid, collectieve kracht en handelingsperspectief versterken.

Waarom luisteren cruciaal is: inzichten uit gedrags- en communicatiewetenschap

1. Ongehoorde stemmen vragen om responsieve communicatie

In de communicatie- en marketingwetenschap geldt: effectieve communicatie begint niet met zenden, maar met luisteren (Grunig & Hunt, 1984). Participatieve communicatie, waarbij de doelgroep meepraat en meedenkt, leidt tot meer vertrouwen, betrokkenheid en gedragsbereidheid. Dat geldt zeker voor complexe, beladen onderwerpen als klimaat.

Het SCP benadrukt dat burgers zich vaak machteloos en buitengesloten voelen in het klimaatdebat. Dit kan zelfs leiden tot actieve weerstand (SCP, 2025). Organisaties kunnen deze impasse doorbreken door een alternatief platform te bieden waarin mensen zich wél gehoord voelen (SCP, 2025).

2. Van individueel naar collectief: maak de handafdruk groter

Veel mensen denken dat hun eigen bijdrage weinig effect heeft. Ze zien hun gedrag als “een druppel op een gloeiende plaat” (SCP, 2025). Dat ondermijnt motivatie en actie. Maar gedragswetenschappelijk onderzoek laat zien: wanneer mensen zich onderdeel voelen van een groep die samen het verschil maakt, stijgt hun betrokkenheid én hun gedragsintentie (Bandura, 2000; SCP, 2025).

Poppodia en -festivals zijn bij uitstek plekken waar collectieve effectiviteit kan ontstaan: gedeelde ervaringen, herkenning, community gevoel.

3. Inzichten ophalen = gedrag sturen

Doelgroepkennis is de kern van elke effectieve marketingcampagne. Weten wat mensen motiveert, wat hen tegenhoudt en wat zij belangrijk vinden, is essentieel om gedrag te beïnvloeden (Keller, 2001).

Door het publiek direct te vragen naar hun beleving van duurzaamheid, krijg je:

Inzicht in barrières zoals praktische drempels of kosten (SCP, 2025, p. 196).

Kennis over motivatie: wat vinden bezoekers belangrijk, aantrekkelijk of geloofwaardig? (SCP, 2025, p. 332).

Input voor sociale normvorming: wat vinden zij normaal, en hoe kunnen artiesten of andere bezoekers daarin als rolmodel fungeren? (SCP, 2025, p. 202, 110).

Deze inzichten kun je vervolgens gebruiken om communicatie, nudges en beleidskeuzes op af te stemmen.

4. Creëer ruimte voor dialoog en toekomstverbeelding (‘visioning’)

Volgens het SCP ligt er een grote kans in het faciliteren van ‘ruimtes voor dialoog’, plekken waar mensen samen praten over wat een duurzame toekomst voor hen betekent (SCP, 2025, p. 340). Festivals en poppodia kunnen zulke ruimtes creëren, zowel fysiek (denk aan een dialoogplek op het terrein) als digitaal (via polls, apps, social media of QR-surveys).

Zo’n benadering sluit aan bij wat communicatiewetenschappers ‘narratieve engagement’ noemen: mensen laten nadenken en praten over mogelijke toekomsten, waardoor hun overtuigingen en gedrag mee kunnen bewegen (Moyer-Gusé, 2008).

Hoe ziet dat eruit in de praktijk?

Concreet kunnen culturele organisaties inzetten op:

Twee‑weg communicatie: vraag actief om feedback, via publieksenquêtes, QR-polls, of gesprekken op locatie. Geen eenrichtingsinformatie, maar responsieve communicatie.
Publiek als co-creator: betrek bezoekers bij keuzes over duurzame initiatieven (zoals catering, afval, mobiliteit). Laat hen meedenken en meebeslissen (SCP, 2025, p. 197).
Artiesten als gidsen: laat artiesten het gesprek openen met het publiek, vragen stellen of hun eigen duurzame keuzes uitleggen. Dat vergroot identificatie en gevoel van eigenaarschap (SCP, 2025, p. 202).
Dialoogplekken & ‘visioning corners’: creëer op locatie plekken waar bezoekers ideeën kunnen delen, verhalen kunnen achterlaten of met anderen in gesprek kunnen gaan over de toekomst.
Sociale normcommunicatie: laat zien wat anderen doen. “90% van onze bezoekers kiest voor herbruikbaar” of “Meer dan 70% kwam met OV > goed bezig!”

Van zender naar facilitator

De kern van deze benadering: stop met alleen zenden, en begin met faciliteren. Door echt in gesprek te gaan, het publiek mee te nemen in keuzes, en inzichten op te halen, geef je mensen niet alleen het gevoel dat hun stem telt, je zorgt er ook voor dat duurzaam gedrag logisch, haalbaar en aantrekkelijk wordt.

Poppodia en -festivals kunnen zo uitgroeien tot plekken waar het nieuwe verhaal over duurzaamheid begint: niet top-down, maar van binnenuit.

Bronnen

Bandura, A. (2000). Exercise of human agency through collective efficacy. Current Directions in Psychological Science, 9(3), 75-78. https://doi.org/10.1111/1467-8721.00064

European Federation of Psychologists Associations. (2024). Climate crisis and the human factor: 10 psychological keys to unlocking climate action. https://efpa.eu

Grunig, J. E., & Hunt, T. (1984). Managing public relations. Holt, Rinehart and Winston.

Keller, K. L. (2001). Building customer-based brand equity: A blueprint for creating strong brands (Marketing Science Institute Working Paper). Marketing Science Institute.

Moyer-Gusé, E. (2008). Toward a theory of entertainment persuasion: Explaining the persuasive effects of entertainment-education messages. Communication Theory, 18(3), 407-425. https://doi.org/10.1111/j.1468-2885.2008.00328

Sociaal en Cultureel Planbureau. (2025). Klimaatnotitie 2025: Belevingen, beleid en betrokkenheid. SCP.