Testen voor evenement maakt nauwelijks verschil

Het vooraf testen van bezoekers bij grote concerten heeft maar heel beperkt effect. Wij hebben eerder al onze verbijstering over de 500 grens geventileerd.

Als circa zesduizend bezoekers aan een concert zonder zitplaatsen zich zouden laten testen, zou dat slechts enkele tientallen besmettingen schelen. 

Dat volgt uit nog ongepubliceerde, ruwe berekeningen van de TU Delft, een van de universiteiten die de werking van het testsysteem onderzoekt. Op een drie uur durend binnenevenement met 50 duizend bezoekers, zou 1G een paar honderd besmettingen, en misschien een of twee ziekenhuisopnamen kunnen schelen – als er senioren of andere kwetsbaren aanwezig zijn.

Maar bij clubs of concerten met ‘slechts’ honderden, veelal jonge bezoekers, bespaart het 1G-testen hooguit enkele besmettingen en geen ziekenhuisopname.

‘Je kunt je serieus afvragen wat daarvan nu nog de bijdrage is’, reageert epidemioloog en OMT-lid Marc Bonten (UMC Utrecht), na inzage in de nieuwe cijfers. Anderhalve week geleden pleitte het OMT op basis van de destijds beschikbare gegevens nog vóór het 1G-systeem, nu weet Bonten het zo net niet meer. ‘Het is aan het kabinet om het beleid vorm te geven. Maar ik zie hierin niet veel wetenschappelijke onderbouwing voor het nut van het 1G-systeem.’
Hoewel de sneltests gratis zijn voor de gebruikers, ontvangen testaanbieders een vaste vergoeding van 12,77 euro per afgenomen antigeentest. Op een dag dat de testcapaciteit maximaal benut wordt, kost het systeem ruim 7,6 miljoen euro aan belastinggeld.

Ook onderzoeker Bas Kolen (TU Delft), die de berekeningen op eigen initiatief maakte, laat een oordeel in het midden. ‘Maar ik begrijp wel dat de evenementenbranche zich afvraagt: is dit nog proportioneel? Afgezet tegen de huidige ruim 40 duizend gemelde besmettingen per dag, is dit toch een beetje een druppel op een gloeiende plaat.’

Dat blijkt te meer als je de Delftse cijfers losjes vertaalt naar de praktijk. Bij het concert van UB40, waar naar verwachting ook 50-plussers op af zullen komen, zou het testen van alle 17 duizend bezoekers hooguit één of enkele ziekenhuispatiënten uitsparen – en zelfs dat is onzeker. Een uitverkocht concert in poptempel Paradiso zou bij het testen van alle aanwezigen rond de tien besmettingen voorkomen en geen enkel ernstig ziektegeval.

Weinig risico
Dat het effect van 1G tegenvalt, heeft meerdere oorzaken. Testen is niet waterdicht: zo bleek uit Utrechts onderzoek dat sneltests bij personen die nog geen corona-achtige symptomen hebben zo’n 60 tot 75 procent van de infecties missen. Aan de andere kant zijn de risico’s laag, omdat omikron minder ziekmakend is, de meeste mensen toch al zijn gevaccineerd of hersteld, jongeren weinig risico lopen op ernstige ziekte en het virus ook weer niet zó besmettelijk is.

Vanaf vrijdag moet iedereen die naar een club of concertzaal wil met meer dan 500 bezoekers zonder vaste zitplaats, een negatief coronatestbewijs laten zien. Bij dat aantal bezoekers zou het 1G-systeem minder dan vijf besmettingen schelen, blijkt uit de Delftse cijfers. En ziekenhuispatiënten zijn op 500 jonge bezoekers niet te verwachten. Belangrijk is daarbij wel dat de zalen hun ventilatie op orde hebben, beklemtoont Kolen, om ophoping van het virus en mogelijke ‘superverspreidingen’ tegen te gaan. Bovendien is het het geheel dat telt: ‘Er zijn natuurlijk meerdere evenementen in het weekend.’

Op dit moment zijn er meer dan 900 locaties door het hele land waar mensen zich kunnen laten testen. Om er zeker van te zijn dat iedere bezoeker bij een testlocatie terechtkan, hebben de commerciële testaanbieders de testcapaciteit opgeschaald naar 600 duizend testen per dag. Dat is genoeg om alle bezoekers van grote discotheken en concertzalen op tijd te laten testen, zegt een woordvoerder van Stichting Open Nederland, initiatiefnemer van het Testen voor Toegang-netwerk.

Zelftest doen kan normaal worden
Een alternatief voor 1G zou kunnen zijn om zelftesten serieuzer te nemen, denkt Kolen, die meeschreef aan een toekomstvisie voor na de pandemie. ‘Uiteindelijk wil je naar een situatie waarin mensen hun eigen verantwoordelijkheid nemen. Als je naar een plek gaat die potentieel gevaarlijk is: doe even een sneltest als het nodig is. Net zoals je niet met drank op achter het stuur kruipt.’
Of mensen bereid zijn hun felbegeerde concertkaartje daarvoor te laten verlopen, is natuurlijk de vraag. Kolen is er ‘niet pessimistisch’ over. ‘Skiën doen we nu ook met een helm, dat deden we vroeger niet. Ik zie hier vooral een kans voor de evenementensector zelf. Zij kennen hun publiek het best en hebben hier belang bij. Wat moeten we nu doen om te zorgen dat zelftesten beschikbaar zijn en normaal worden, als de situatie erom vraagt?’
Uit andere, eveneens ongepubliceerde berekeningen door Delftse en Utrechtse onderzoekers blijkt nog iets. De QR-code kan wel degelijk helpen om de epidemie in bedwang te houden – zo lang het R-getal van het virus maar niet te hoog is. Volgens de berekeningen, ingezien door de Volkskrant, kan het 3G-systeem in de huidige situatie ruim 5 procent van het R-getal af krijgen. Een 2G-systeem (geen QR-code voor ongevaccineerden) zou dat effect misschien verdubbelen.
Nodig is dat inmiddels niet meer. Het kabinet wil de QR-codes immers afschaffen en de omikron-epidemie lijkt sowieso over zijn hoogtepunt heen. Maar de cijfers geven aan dat de QR-code afgelopen najaar wel degelijk zin had kunnen hebben, zegt Bonten. ‘Dat is onze grote frustratie’, zegt Bonten. ‘Dat we het in oktober en november met zijn allen zo hebben laten versloffen dat we onze kans hebben gemist.’
Het was immers de bedoeling dat het R-getal van het virus met hulp van het QR-systeem onder de 1 bleef, grens tussen een epidemie die uitdooft of juist uitdijt. Na de versoepelingen in de herfst schoot de R echter door naar 1,2 – volgens Bonten onder meer doordat het QR-systeem slecht werd nageleefd. Het gevolg was dat de ziekenhuizen weer vol druppelden ‘en we de risee van Europa werden toen omikron erbij kwam en we weer in lockdown moesten’, zegt Bonten. ‘Ik vond dat echt verschrikkelijk. We hadden het coronatoegangsbewijs goed kunnen gebruiken en hebben het toen niet gedaan.’