Achtergrond: hebben kunst & cultuur een plek binnen de SDGs?

De VN hebben in 2015 alweer de grootste maatschappelijke vraagstukken op aarde in kaart gebracht: de Duurzame Ontwikkelingsdoelen (of: SDG’s Sustainable Development Goals).

• Download hier de gids 'Culture In The Sustainable Development Goals: A guide for local action' 
• Download hier de UNESCO brochure 'Culture for the 2030 agenda'

Deze doelen dienen in 2030 te zijn behaald. Ook de filantropie draagt bij of kan bijdragen aan het verwezenlijken van de SDG's. De filantropische sector werkt op een breed maatschappelijk terrein. De diversiteit aan filantropische instellingen is groot, zowel wat betreft het bestedingsbeleid als de werkwijze. Dus er is altijd wel een verband te leggen met een of meerdere van de 17 SDG’s.

Er zijn twijfels of ook cultuurfondsen bijdragen aan de SDG’s. Want wat draagt de restauratie van een kerkorgel bij? Een popconcert of popfestival? Inderdaad komt in de beschrijvingen van de duurzaamheidsdoelen het woord ‘kunst’ niet voor. Wel wordt op diverse plekken expliciet gerefereerd aan ‘cultuur’ en ‘erfgoed’. Er zijn drie invalshoeken waar te nemen hoe kunst en cultuur verband houden met de SDG’s. Ze volgen hier op een rij.

United Cities and Local Governments (UCLG) (1) brengt een aantal subdoelen naar voren waarin culturele aspecten expliciet worden genoemd, te weten (2):

• Doelstelling 4.7 beoogt ervoor te zorgen dat alle leerlingen de benodigde kennis en vaardigheden verwerven die nodig zijn om duurzame ontwikkeling te bevorderen, onder andere op het vlak van duurzame ontwikkeling en duurzame levenswijzen, mensenrechten, gendergelijkheid, de bevordering van een cultuur van vrede en geweldloosheid, wereldburgerschap en de waardering van culturele diversiteit en van de bijdrage van de cultuur tot de duurzame ontwikkeling.
• Doelstelling 8.3 betreft de bevordering van ontwikkelingsgericht beleid dat productieve activiteiten ondersteunt, maar ook onder meer de creatie van waardige jobs, ondernemerschap, creativiteit en innovatie.
• De doelen 8.9 en 12.b verwijzen naar de noodzaak om beleid te bedenken en uit te voeren om duurzaam toerisme te bevorderen, ook door middel van lokale cultuur en producten, en de noodzaak om geschikte monitoringtools te ontwikkelen op dit gebied.
• Doelstelling 11.4 benadrukt de noodzaak om de inspanningen te versterken om het culturele erfgoed van de wereld te beschermen en veilig te stellen.

Kunst en cultuur dragen impliciet bij aan specifieke SDG’s
In de Tweede Nationale SDG-rapportage staat in de bijdrage van de Rijksoverheid: “Cultuur is niet een specifieke SDG, maar wel heel belangrijk voor het halen van de doelen. Ze verrijkt het individu en verbindt de samenleving. Dit versterkt de Nederlandse instituties en welvaart.” (3) Volgens UCLG “spelen culturele aspecten een centrale rol om de SDG’s succesvol te laten zijn. Culturele rechten, erfgoed, diversiteit en creativiteit zijn kerncomponenten van menselijke en duurzame ontwikkeling.” UCLG brengt diverse SDG’s naar voren waar dit speelt, zonder dat ‘cultuur’ expliciet in de tekst van de betreffende SDG is opgenomen:

• SDG 1: geen armoede
  Cultuuruitingen, diensten, goederen en erfgoedsites kunnen bijdragen aan inclusieve en duurzame economische ontwikkeling.
• SDG 3: Goede gezondheid en welzijn
  Gezondheidsbeleid en -programma's moeten cultureel relevant zijn, rekening houdend met lokale gebruiken, evenals integratie van traditionele gezondheidssystemen en artsen. Deelname aan het culturele leven kan bijdragen aan verbetering van gezondheid en welzijn, zoals erkend door een toenemend aantal onderzoeken en voorbeelden. (4)
• SDG 10: Ongelijkheid verminderen
  Culturele participatie kan bijdragen aan empowerment en de inclusie van alle mensen bevorderen, ongeacht leeftijd, geslacht, handicap, ras, etniciteit, afkomst, religie of economische of andere status. Kunstenaars en creatieve professionals kunnen bij het ontwerp en presentatie van (migratie-)verhalen een stem geven aan ontwikkelings¬landen.
• SDG 13: Klimaatactie
  Er bestaan verbanden tussen culturele activiteiten, traditionele kennis en ecologisch duurzame praktijken, die moeten worden onderzocht en bevorderd. Creatieve professionals kunnen worden betrokken bij bewustmakingsactiviteiten over klimaatverandering.

Het is dan ook niet verwonderlijk dat in een publicatie van UNESCO cultuur wordt gezien als een aanjager van duurzame ontwikkeling: “Als motor van duurzame ontwikkeling zorgt cultuur voor de doeltreffendheid van acties in andere sectoren en beleidsgebieden. Cultuurgerichte acties die prioriteit geven aan participatieve processen en lokale oplossingen bevorderen het eigenaarschap van de gemeenschap en dragen ook indirect bij aan bredere ambities voor vrede, sociale inclusie, fundamentele vrijheden en culturele diversiteit.” (5)  UNESCO ziet dan ook aanknopingspunten met 12 van de 17 SDG’s; doelen 1, 3, 7, 9 en 12 vallen buiten het bereik.

Kunst & cultuur brengen de SDG’s over het voetlicht en vergroten het bewustzijn
Ook in de popsector zijn diverse voorbeelden te vinden waarbij met kunst de 17 SDG’s als inspiratiebron worden gezien of waarin met (bestaande) kunst de SDG’s onder de aandacht worden gebracht.

Wat betekent dat voor cultuurfondsen?
De kerntaak van cultuurfondsen is het financieren van initiatieven en instellingen in de kunst- en cultuursector. Vanuit de drie invalshoeken kan je een aantal voorbeelden van initiatieven determineren die bijdragen aan de SDG’s:

Kunst wordt weliswaar niet specifiek genoemd in de SDG’s, maar als uitingsvorm van ‘cultuur’ heeft kunst wel degelijk een belangrijke plek in de SDG’s. Als o.a. cultuurfondsen een SDG-bril opzetten, dan kunnen ze de toegevoegde waarde van kunst en cultuur voor de SDG’s ontdekken.

noten:

1. United Cities and Local Governments (UCLG) vertegenwoordigt en verdedigt de belangen van lokale overheden op het wereldtoneel. Het hoofdkantoor is gevestigd in Barcelona. De missie van de organisatie is om de verenigde stem te zijn en wereldwijd pleitbezorger van democratisch lokaal zelfbestuur, het bevorderen van haar waarden, doelstellingen en belangen, door middel van samenwerking tussen lokaal regeringen, en binnen de bredere internationale gemeenschap.
2. Culture in the sustainable development goals: a guide for local action (UCLG 2018)
3. Tweede Nederlandse SDG-rapportage, Nederland ontwikkelt duurzaam (2018), p.13
4. Een voorbeeld in Nederland is Lang Leve Kunst, een platform over kunst- en cultuurparticipatie door ouderen. Onderzoek toont daarbij aan dat kunstparticipatie voor ouderen een positieve invloed heeft op zes dimensies van gezondheid: lichaamsfuncties, mentaal welbevinden, kwaliteit van leven, sociaal-maatschappelijke participatie, dagelijks functioneren en zingeving.
5. Culture for the 2030 agenda (UNESCO 2018), p.6