Proefschrift van Rick Everts laat zien hoe lastig het is om met je band door te breken in Nederland

Maar de werkelijkheid is vaak een stuk weerbarstiger, blijkt uit zijn onderzoek. “De meeste bands mislukken gewoon, of verdienen heel weinig. Tegenover de Goldband heb je zo’n 50 tot 100 bandjes die het niet redden.”

Spotify als gamechanger

Voor zijn proefschrift sprak hij met opkomende muzikanten, liep hij mee op popopleidingen en onderzocht hij hoe het bands is vergaan nadat zij optraden op Eurosonic Noorderslag in Groningen. De muziekindustrie is de laatste decennia totaal veranderd met Spotify als grootste gamechanger. Maar hoe is daarop gereageerd door muzikanten? Zo vroeg Everts zich af. “CD’s waren lang de belangrijkste bron van inkomsten, maar nu is er digitaal vrijwel gratis een gigantische muziekbibliotheek beschikbaar. Spotify compenseert dit voor artiesten maar een beetje. Eerder onderzoek liet zien dat je 1 miljoen streams per maand moet hebben om daar een goed maandsalaris aan over te houden.”

De ooit zo machtige platenmaatschappijen hebben aan relevantie ingeboet en hebben niet meer de torenhoge budgetten van vroeger, met als gevolg dat er veel meer op het bord komt van de artiesten zelf. Dat bleek ook uit de dagboeken die hij twintig artiesten een week liet bijhouden om een beeld te krijgen van hun activiteiten. “Ze nemen hun eigen muziek op, doen zelf hun PR en social media en artiesten zijn hun eigen manager geworden. Voor sommige artiesten biedt dit een kans. Ik sprak een Nederlandstalige singer-songerwriter die plots op Spotify in Java een hit had. Hij is naar Indonesië gegaan voor een klein tournee.”

Liveoptredens steeds belangrijker

Hoewel de komst van het internet de afhankelijkheid van ‘traditionele gatekeepers’ zoals platenlabels en radio heeft verminderd, wil dat niet zeggen dat het makkelijker is geworden om ertussen te komen. “De realiteit is dat je hartstikke slim moet zijn. De bands die boven komen drijven zijn daarom niet altijd de pure muzikanten”, zegt de promovendus. Het internet zorgde voor nog een ingrijpende verandering: liveoptredens zijn veel belangrijker geworden. Toch verdient 50 procent van de bands minder dan 2000 euro bruto per optreden, zo achterhaalde hij.  “Dat moet je onderling nog verdelen en daar moet je zelf ook nog een busje van regelen. Succes betekent dan dat je zo’n 60 optredens per jaar geeft. Het aantal festivals en poppodia is in Nederland beperkt, dus daar kom je niet zo makkelijk aan.”

Eurosonic Noorderslag bepalend

Eurosonic Noorderslag is een belangrijk momentum, weten ook veel artiesten. Vrijwel alle bands die doorbreken doen dat na dit muziekfestival en wie niet opgepikt wordt raakt meestal in de vergetelheid. Everts onderzocht van vijf edities Eurosonic Noorderslag hoe het de bands daarna verging. Onder meer de Jeugd van Tegenwoordig en Miss Montreal braken in die periode door bij het grote publiek. “Daar wil je opgepikt geworden en zoveel mogelijk nieuwe shows aan overhouden. Gebeurt dat niet, dan wordt het lastig. Mijn onderzoek laat zien dat na vijf jaar nog maar de helft van de bands optreedt en na acht jaar is dat nog maar een kwart.”

De onderzoeker keek ook naar de factoren die bepalend zijn voor succes. Aandacht van traditionele media zoals een optreden bij De Wereld Draait Door of een lovende recensie in de Volkskrant blijken belangrijke voorspellers. Ook helpt om verbonden te zijn aan groot platenlabel over een boeker als Mojo. Uit de interviews bleek dat artiesten dit maar al te goed beseffen. “Ze werken bijvoorbeeld actief aan het opbouwen van hun reputatie bij journalisten. Ook worden traditionele gatekeepers nog gezien als de belangrijkste weg om het te maken. Een platencontract is nog steeds het doel. Dat vond ik best opmerkelijk.”

Popopleidingen realistisch

De studenten bij popopleidingen zijn zich bewust van de kleine kans op succes, bleek uit gesprekken die hij voerde. De opleiding is hier in de brochures eerlijk over. Ook zien docenten het als hun verantwoordelijkheid om eerlijk te zijn en zij doen een opvallende oproep: zet vooral niet in je bio dat je de opleiding volgt, want dat doet afbreuk aan je rocksterimago en verkleint je kansen. Ook roepen ze studenten op om hun activiteiten te verbreden door bijvoorbeeld muziekles te geven of door ook op bruiloften te spelen. “Ze zeggen: ‘verwacht niet dat je de nieuwe Miss Montreal bent’. Ze prikken die droom aardig door en studenten worstelen daar echt mee.”

De verschillen zijn groot. Waar de ene band voor twee bierkranten op een groot festival staat, krijgt de ander een ton. Everts vindt dat er eerlijker betaald moet worden en ziet het haast als uitbuiting wanneer bands bijvoorbeeld zonder vergoeding in het voorprogramma staan. Tegelijk is financieel succes niet de enige drijfveer, benadrukt de wetenschapper. “Ik sprak ook artiesten die gewoon mooie dingen willen maken. Of iemand die naast zijn werk met zijn punkband zoveel mogelijk wil optreden en feesten. Hij wil stoppen als hij klaar is om zich te gaan settelen. Dat kan ook. Er zijn andere manieren om actief te zijn in de muziek en ook dat kan voldoening geven. Daar hoef je geen superster voor te zijn.”