MDIEU #11 conclusie: van vrije enclave tot gevestigde waarde

Tot enige tijd terug, grofweg 25 jaar, was werkgeverschap voor poppodia wel de grootst denkbare bijkomstigheid, die zich ergens onderaan de hiërarchische ladder bevond. Bovenaan die ladder: de artiesten, vaak superhelden, voor wiens komst men alleen maar dankbaar kon zijn. Dan: het publiek, bereid om het gevraagde geld neer te tellen, waarmee het podium een kostendekkende avond kon draaien. Daaronder: liefhebbers en vrijwilligers, bereid om voor onkostenvergoeding de schouders eronder te zetten. En daaruit volgde dan, als ondergeschoven kindje: werkgeverschap.

Door Jan Hiddink

De gedachte dat een werknemer bij een poppodium eigenlijk van de hobby zijn  werk heeft gemaakt is een comfortabele – maar niet één die zonder meer houdbaar is. Directies weten dat ook: om de duurzame inzetbaarheid van de medewerkers te stimuleren is er meer nodig dan alleen liefde en identificatie, al speelt dat oorspronkelijke vuur nog steeds wel een belangrijke, vaak doorslaggevende rol.

Maar er is in de praktijk meer nodig, net zoals in de praktijk het werkgeverschap een spel blijkt dat op vele borden tegelijk wordt gespeeld, en dat door een optelsom van omstandigheden wordt bepaald. Een deel van die omstandigheden heeft een podium zelf niet in de hand -zoals recente ontwikkelingen op het wereldtoneel die van directe invloed zijn, en die zich kenmerken door turbulentie. Dat zette in toen in 2020 de covidcrisis uitbrak, en iedereen werd geleefd door corona -met stagnatie, geldzorgen en medewerkers die vertrokken naar andere sectoren. Vervolgens werd iedereen geleefd na corona: met een overvloed aan in te halen shows en een kritiek groot beroep op de medewerkers die de podia deed kraken in de voegen. De inschatting dat ‘het oude normaal’ nooit meer terug zou komen, zoals vaak beweerd ten tijde van corona, bleek op listige wijze waar: het oude normaal kwam niet meer terug, er kwam een driedubbel oud normaal voor in de plaats.

Recentelijk kan daar een geopolitieke factor aan worden toegevoegd: Gaza en Israël hebben een heel eigen dynamiek veroorzaakt, waardoor sommige shows een speelbal van omstandigheden zijn geworden en podia zelf moeten opereren onder een vergrootglas waarbij ze het simpelweg niet goed kunnen doen. Dat trekt een zware wissel – ook op werkgevers, ook op werknemers. De onschuld is verdwenen.

Het neemt niet weg dat podia nog steeds een kampioen der kunsten zijn: in geen andere sector stroomt de zaal zo volledig op eigen kracht vol (dus: zonder jaarkaarten, zonder abonnementen, zonder goede doelen weggeefacties), als een magneet die avond na avond publiek naar binnen trekt. Het werkgeverschap is hiermee in de regel ook nauw verbonden: veel publiek en een hechte publieksbinding vormen in de praktijk de beste (en soms ook: exclusieve) basis voor goed werkgeverschap.

Het werkgeverschap wordt ook gekleurd door de maatschappelijke positie die het podium inneemt. Daarbij is sprake van een evenwichtsoefening. De relaties met overheden en instituties zijn onmiskenbaar geprofessionaliseerd. Podia zijn tegenwoordig een volwaardig gesprekspartner, die invulling geeft aan wetten, regels, codes en convenanten. Tegelijk knelt dit formele gesprek vaak met de oorspronkelijke vrijheid – met het idee van het podium als een veilige, vrije enclave in een vijandige wereld, en waarmee werknemers zich ten diepste identificeren. Het werkgeverschap is in dat opzicht per definitie een evenwichtsoefening, die soms de vorm van een ware spagaat aanneemt.

Voor werknemers hebben podia een enorme lokroep. Ze worden unaniem gezien als sterke merken die iedereen kent -enigszins analoog aan de naam en reputatie die in vroegere tijden de kerken genoten. Wie er werkt, kan er goede sier mee maken. Dat werk gaat in de praktijk samen met een grote loyaliteit en een sterk familiegevoel, dat voor velen van doorslaggevende waarde is: zorgzaamheid voor de ander staat hoog in het vaandel. Die identificatie maakt ook dat werknemers bereid zijn voor aanmerkelijk minder loon te werken dan in andere sectoren; de immateriële voldoening mag in dat opzicht superieur heten. Een beter uitgangspunt voor goed werkgeverschap en duurzame inzetbaarheid is nauwelijks denkbaar.

In de alledaagse praktijk laat die zorg zich nog maar beperkt gelden. Podia hebben betrokken medewerkers die met grote inzet hun werk doen. Het ziekteverzuim is laag en binnen de bedrijven is er, voor zover mogelijk, sprake van een gezonde doorstroom. Opvallend is ook dat er vaker wordt overgestapt naar heel andere branches dan binnen de cultuursector; een meerderheid ervaart het podium echt als een bestemming in het arbeidsleven. Podia zijn zich daarvan bewust en hebben ook nachtwerk en zwaar werk steeds beter georganiseerd. Die sterke basis biedt gouden mogelijkheden om de komende decennia het werkgeverschap te verzilveren en de duurzame inzetbaarheid verder te versterken.

De inspanningen voor duurzame inzetbaarheid en goed werkgeverschap worden ondersteund met een subsidie van het Ministerie van Sociale Zaken en Werkgelegenheid, in het kader van de Maatwerkregeling Duurzame Inzetbaarheid en Eerder Uittreden (MDIEU).

Werkenden in de culturele en creatieve sector kunnen bij ACCT voor verschillende activiteiten terecht die duurzame inzetbaarheid bevorderen. Zoals de Loopbaan APK en Vitaliteitscheck. Kijk voor een volledig overzicht van de activiteiten op de website van ACCT.