Hoe laten we vaders minder werken en meer doen in het huishouden?

Feit: nadat er kinderen geboren worden, gaan – in heteroseksuele gezinnen – vrouwen minder uren betaald werken dan mannen. Hoe komt dat en wat kunnen we eraan doen? ‘De aandacht voor het oplossen van tekorten op de banenmarkt richt zich vaak op vrouwen. En dan vooral: hoe kunnen we ervoor zorgen dat zij na de komst van kinderen meer blijven werken?’, zegt van Max van Lent, universitair docent economie. ‘Maar het heeft iets geks om in deze situaties alléén naar vrouwen te kijken, want dit soort grote beslissingen nemen ouders samen.’ Daarom is binnen de economische wetenschap de afgelopen jaren de aandacht verschoven van de vrouw naar het hele gezin (inclusief de vader). Volgens Van Lent moet de vraag zijn: ‘Als het moeilijk is om in een gezin beide ouders fulltime te laten werken, waarom gaat de moeder dan minder werken – en de vader niet?’

Sociale normen verklaren voor een deel het verschil tussen mannen en vrouwen op de arbeidsmarkt, in het bijzonder de traditionele opvattingen binnen heterostellen. Van Lent legt uit: ‘Uit onderzoek blijkt dat bij lesbische stellen de verschillen tussen de barende moeder en de niet-barende moeder veel minder groot zijn dan bij heteroseksuele-koppels. Binnen een lesbisch gezin is de tijd die beide partners besteden aan het huishouden en de zorg voor de kinderen gelijker.’ Kortom, het verschil tussen de hoeveelheid uren die mannen en vrouwen werken, is volgens hem niet biologisch verklaarbaar, want anders zou de barende, lesbische-vrouw ook minder gaan werken. Van Lent: ‘Adopteert een heteroseksueel stel een kind, dan blijven die traditionele patronen – ‘vader verdient het geld, moeder doet de zorg’ – in stand. De moeder gaat in zo’n geval minder werken.’

Van Lent, zelf vader van twee jonge kinderen, heeft een subsidie gekregen om onderzoek te doen naar hoe gezinnen hun werk en gezinstijd indelen. Hij kijkt daarbij in het bijzonder naar de omgeving van vaders. Aan de hand van data van het Centraal Bureau voor de Statistiek zal hij onderzoeken of vaders minder gaan werken als andere vaders in hun omgeving daar ook voor kiezen. ‘We zullen de beslissingen van hun familie, buurtgenoten (buren), en collega’s meenemen.’ Zijn verwachting is dat al deze netwerken van invloed zullen zijn op iemands beslissing om een bepaald aantal uren te werken: ‘Stel, iemands broer of neef krijgt een kind en gaat parttime werken, dan kan dat voor die persoon net het extra duwtje in de rug zijn om daar ook voor te kiezen.’

Laten we eerlijk zijn: de financiële gevolgen van minder werken moeten natuurlijk ook niet onderschat worden. Als het financieel minder pijn doet om parttime te werken, dan zullen vaders bereid zijn om minder te werken, denkt Van Lent. Reden voor hem om ook de ruimere verlofregelingen voor ouders onder de loep te nemen. Van Lent: ‘Vaders in Nederland zijn de afgelopen jaren van twee dagen naar 6 weken betaald partnerverlof gegaan. Daarnaast kunnen zij ook nog ouderschapsverlof opnemen. Als het voor gezinnen betaalbaarder en makkelijker is om minder te werken, dan verwacht ik dat meer vaders (tijdelijk) parttime zullen werken.’

Als vaders inderdaad minder gaan werken door hun omgeving of door de mogelijkheid om verlof op te nemen, dan is het interessant om te weten of ook de sociale normen daardoor zullen veranderen. Van Lent verwacht van wel. Of het daadwerkelijk normaler zal worden dat mannen meer zorgen voor kinderen en het huishouden en zich niet alleen maar richten op betaalde arbeid, onderzoekt Van Lent ook.

Vanuit economisch perspectief is het overigens nog maar de vraag of het goed is dat vaders minder gaan werken. Van Lent licht toe: ‘Op een krappe banenmarkt is iedereen nodig. Als én vaders én moeders parttime gaan werken, kan dat zorgen voor nog minder beschikbare werknemers.’ Wat wel zou kunnen helpen is als tegenover het totale verlies van het aantal uren dat vaders werken, moeders méér uren werken. ‘Zeker als zij die uren maken in de zorg, het onderwijs, en de kinderopvang, sectoren waarin niet genoeg personeel is’, aldus Van Lent.

Van Lent kreeg een NWO SGW-XS-subsidie voor zijn onderzoek. Deze subsidie steunt wetenschappers om fundamenteel onderzoek te doen. Het moet gaan om een veelbelovend idee dat onderzoekers in een klein, innovatief project snel kunnen onderzoeken. Van Lent heeft de maximale beurs van € 50.000,- ontvangen. Hij begint in december 2024 samen met zijn collega, Jordy Meekes, aan het onderzoek.