Vanaf april met negatief sneltestbewijs naar festivals? Hoop versus realisme.

Het kabinet verwacht dat het vanaf april mogelijk is om 'dagelijks enkele honderdduizenden mensen een testbewijs te geven'. 

• Lees hier ook het persbericht van VNO-NCW/ MKB-Nederland over heropening

Op die manier moeten mensen met een negatieve sneltestuitslag de gelegenheid krijgen om bijvoorbeeld naar evenementen en sportwedstrijden te gaan, zegt gezondheidsminister De Jonge zaterdag 20 februari in een gesprek met De Telegraaf.

Nadenken over testbewijzen
Het ministerie zei eerder deze week al dat er wordt nagedacht over testbewijzen, mogelijk via een app, en toegangstesten. Hierover ligt er al een uitgebreid advies van de Gezondheidsraad. Het ligt eerder voor de hand om die in te zetten voor toegang tot de culturele sector en evenementen dan om naar kantoor te gaan.

Boze reactie Horeca en retail
Brancheorganisaties INretail en Koninklijke Horeca Nederland (KHN) reageren zaterdag ontstemd op het gebrek aan perspectief voor een heropening van winkels, restaurants en cafés. Dat doen ze naar aanleiding van bovensttaande uitspraken van demissionair minister Hugo de Jonge (Volksgezondheid) over het eventueel weer toelaten van publiek bij evenementen en sportwedstrijden.

Op de vraag of de horeca dan in ieder geval begin maart kan starten met experimenten, zoals nu in theaters gebeurt, antwoordde De Jonge terughoudend. "Daar is nog geen besluit over genomen, het lijkt me aan de vroege kant. Beter behoedzaam en in kleine stapjes, dan spijt achteraf en terug naar af."

'Doe in elk geval iets'
Ook VNO-NCW en MKB-Nederland zijn van mening dat gesloten sectoren op z'n minst gedeeltelijk weer open zouden moeten kunnen. Daarvoor is een plan ingediend bij het ministerie van Economische Zaken en Klimaat, zo laten de partijen zaterdag weten. "We kunnen niet langer wachten, ondernemers gaan kapot. Als volledige heropening écht niet kan, doe dan in elk geval dit", zo stellen VNO-NCW en MKB-Nederland.

Ook mét testbewijzen is Manoeuvreren tussen grip en realiteit
 Hugo de Jonge waakt voor al te veel optimisme in de Volkskrantr ook met een negatieve testuitslag zit een terrasje pakken er voorlopig nog niet in.  Zes vragen over testbewijzen

1. Wat is een (negatief) testbewijs?
Simpel gezegd: een bewijs dat je een coronatest hebt ondergaan met een negatieve uitslag. Dat kan via een te scannen QR-code worden opgeslagen in de nieuwe GGD-app, waar al maanden aan gewerkt wordt en die nu bijna klaar is: CoronaCheck. Je kunt er ook een testafspraak mee maken. En er komt een functie in voor begeleid thuistesten.

2. Wat is het nut van een testbewijs?
‘Testen, testen, testen’ was afgelopen jaar het belangrijkste instrument om het virus op te sporen en de verspreiding ervan te monitoren. Nu dat op orde is en de samenleving en noodlijdende bedrijven hunkeren naar perspectief, komt er meer ruimte voor wat demissionair minister Hugo de Jonge het ‘tweede spoor’ noemt: testen als middel om delen van de samenleving weer voorzichtig van het slot te draaien. Zo beschouwd is een negatief testresultaat een alternatief entreebewijs.
‘Voorlopig zijn de maatregelen nog nodig, daar kunnen we echt niet onderuit. Wel gaan we proberen met grootschalige toegangstesten in kleine stapjes meer perspectief te bieden’, zei De Jonge zaterdag in de Volkskrant. Dinsdag zal hij de Tweede Kamer in detail informeren over zijn nieuwe teststrategie.

3. Zijn er genoeg testen beschikbaar?
Te over, inmiddels. Na het najaarsdrama is de testcapaciteit zo massaal uitgebreid dat er per dag zoveel mensen getest kunnen worden als er per week naar de teststraten komen: ongeveer 200 duizend. Dat zijn hoofdzakelijk PCR-testen. De capaciteit wordt nog verder vergroot. Daarnaast stelt de minister vanaf april 400 duizend sneltesten in het vooruitzicht.

4. Hoeveel garantie biedt zo’n testbewijs?
Zeker geen 100 procent – en dit is meteen een belangrijke kanttekening. Een test kan schijnzekerheid bieden (bij een fout-negatieve uitslag) en is altijd een momentopname. Vandaar dat het Outbreak Management Team (dat eerder al erg terughoudend was bij visioenen van een ‘testsamenleving’) deze week het kabinet adviseerde een negatief testbewijs maximaal 24 uur geldig te laten zijn. De Jonge wil dat om praktische redenen oprekken tot 48 uur. Het OMT benadrukt daarbij dat testbewijzen hooguit uitkomst bieden voor eenmalige activiteiten: ‘Voor deelname aan onderwijs en andere doorgaande activiteiten zoals werk is het incidenteel testen geen bruikbaar advies, omdat de test dan regelmatig herhaald moet worden.’

5. Kan een instantie of organisator een negatieve testuitslag eisen?
Het kabinet heeft de Gezondheidsraad hierover om advies gevraagd. Net als bij het vaccinatiebewijs als voorwaarde voor privileges zorgt ook het eisen van een negatieve coronatest voor ethische en juridische twisten. Een test is immers een medische ingreep, en als je een test als voorwaarde stelt, sluit je indirect mensen uit die daar niet aan willen. Zo dreigt alsnog een verkapte testplicht. Voor publieke instellingen (denk aan de bibliotheek) is dat een brug te ver.
De Gezondheidsraad zegt: een testbewijs kan, maar verbindt daaraan weer een hele reeks voorwaarden. Testbewijzen moeten het minst ingrijpende middel zijn: effectief, proportioneel, toegankelijk, niet-discriminerend en niet in strijd met privacywetgeving. Voor sommige situaties is ook nog een wetswijziging nodig, zegt de raad. Voor minderjarigen ligt het al helemaal gecompliceerd. Makkelijker gezegd dan gedaan dus.

6. Kunnen we straks op een mooie lentedag een QR-code laten scannen om het terras op te mogen?
Helaas. Toegangstesten blijven een vorm van versoepeling, en de ruimte daarvoor is in elk geval voorlopig gering. Het OMT is niet voor niets terughoudend. Ook De Jonge beklemtoont steeds dat de besmettingscijfers en de mogelijke opmars van de Britste en andere varianten hem dwingen de teugels niet te veel te laten vieren.
‘Ik heb een groot enthousiasme om meer met testen te doen. Maar we moeten reëel zijn over wat we van testen kunnen verwachten’, zei De Jonge eerder tegen de Tweede Kamer. Hij moet laveren tussen het bieden van perspectief en het koesteren van realisme. Het wordt een weg met kleine stapjes. Het meest kansrijk is het testbewijs voor evenementen, de culturele sector en de sport. De cafés en restaurants open? Onwaarschijnlijk, aldus De Jonge zaterdag in De Telegraaf.
De steeds ongeduldiger massa en betrokken sectoren (evenementen, horeca, sport) kan het niet snel genoeg gaan. Maar ook wetenschappers waken voor te veel optimisme. OMT-lid Andreas Voss, die zondag de proef begeleidt van de voetbalwedstrijd NEC – De Graafschap met publiek, zei dat hij het onwaarschijnlijk acht we in 2021 nog volle stadions zullen zien. Daarmee haalde hij zich de woede van voetbalbond KNVB op zijn hals: moest de wetenschapper niet eerst zijn eigen onderzoeksresultaten afwachten?
Die worden pas medio april verwacht. De onvoorspelbaarheid van het virus in vele gedaanten, de politieke evenwichtsoefening en de praktische uitvoerbaarheid kunnen ook nog roet in het eten gooien. Misschien dat testen weer iets meer mogelijk gaat maken. Maar, in de woorden van De Jonge: ‘Vaccineren is de belangrijkste weg uit deze crisis.’'